طرح جنبه ها و قوانین تعدیل آب و هوا و تغییرات اقلیمی ناشی از تحولات نظام بهره برداری از منابع آب جوی

تا چند دهه پیش کشورهای جهان تنها قادر به ایجاد تغییرو تحول در بهره برداری از آبهای سطحی وز یر زمینی بودند. اما با پیشرفت سریع فن آوریهای مختلف بخصوص پس ازجنگ دوم جهانی و انجام مطالعات و تحقیقات علمی گسترده این امکان برای انسان فراهم گردیده است تا با بهره گیری از تکنولوژی نوین باروری ابرها در نحوه و میزان بارش از ابرها دحالت کرده و استفاده از منابع آب جوی را تا حدودی تحت کنترل خود در آورد. همزمان با این پیشرفتها، بحران کم آبی در بسیاری از کشورها و یا حتی نیاز به جلوگیری از بارش بیش از اندازه و جلوگیری از سیب و دیگر پدیده های جوی از قبیل تگرگ و طوفانهای تندری، دولتها را وادار به ایجاد تغییر در نظام بهره برداری ازمنابع آب جوی و توجه به تعدیل آب وهوا نموده است. با انجام علمیات بلند مدت باروری ابرها و ایجاد تغییرات عمدی در میزان بارش نواحی تحت پوشش، در انتظار تغییراتی در اقلیم اکوسیستم آن منطقه و نواحی مجاور می رود. در کلیه پروژه های تعدیل آب و هوا که تاکنون درنقاط مختلف دنیا انجام گرفته است، بر اساس شرایط جغرافیایی و اقلیمی و اهداف مورد انتظار از مواد، وسائل و روشهای خاص و تقریبا مشابهی استفاده گردیده است. عملیات باروری ابرها به چند منظور انجام میشود که عبارتند از : افزایش بارش Precipitation Enhancement تعدیل بارش Precipitation Redistribuiton مقابله با تگرگ Hail Suppression ناپدید کردن مه Fog Dissipression امور تحقیقاتی Researc هم اینک در بسیاری از کشورهای جهان از قبیل ایالات متحده آمریکا، جمهوریهای سابق شوروی، روسیه، کانادا ، استرالیا، اتریش، یوگسلاوی، کرواسی ، ایتالیا، بلغارستان، چین، تایلند، لینی، مراکش، سوریه، فرانسه، یونان، آلمان، مولداوی، شیلی و … تعداد زیاد و مختلفی از پروژه های تعدیل آب و هوا در حال اجراست که تعدادی از این کشورها بعنوان پیشگامان این فن آوری سابقه ای بیش از 35 سال ارای علمیات دارند و سابقه باروری ابرها در کشورهایی مانند آمریکا و روسیه نیز به دهه 1940 میلادی بر می گردد. با وجود وسعت و تعداد زیاد چنین پروژه هایی در سراسر دنیا و در نتیجه ایجاد تغییرات محسوس در اقلیم مناطق تحت پوشش و تحولات زیست محیطی و آب و هوایی این مناطق و نیز بروز مشکلات و دعاوی ایجاد شده توسط موسسات، سازمانها و اشخاص حقیقی، استانها و ایالات همجوار و حتی کشورها نسبت به یکدیگر، نیاز به تدوین ضوابط جدید منطقه ای و بین المللی جهت کنترل و بهره برداری مناسب و قانونمند از این تکنولوژی کاملاً احساس می شود . این قوانین بایستی به گونه ای باشند که تمامی حقوق افراد نهادهای خصوصی و دولتی و نیز قوانین زیست محیطی و ایمنی پرواز رعایت گردیده و پشی بینی تمامی جوانب مثبت و منفی و مخرب برنامه های تعدیل آب و هوا در آن گردیده باشد. با توجه به سابقه و انجام انواع عملیات باروری ابرها در کشورهای پیشرفته دنیا و اثرات مثبت و منفی ، مستقیم و غیر مستقیم فراوان آن بر اقشار و گروه های مختلف، مسایل حقوقی و سیاسی و شکایات فراوانی از سوی مردم و شرکتها طرح گردیده است، در پی آن برخی کشورها با وضع قوانین خاص، فعالیتهای تعدیل آب و هوا را تحت نظارت دقیق خود در آورده و امکان رسیدگی به شکایات اشخاص حقیقی و حقوقی را فراهم آورده اند. به عنوان نمونه در ایالات متحده آمریکا بطور همزمان تعداد زیادی پروژه تعدیل آب و هوا توسط شرکتهای خصوصی و دولتی در ال انجام می باشد که گروه های مختلفی از مردم خسارت دیده بخصوص کشاورزان، توانسته اند با مراجعه به دادگاه و ارائه مدارک لازم در برخی موارد به حقوق از دست رفته خود دست یابند. در کشور ایران نیز با توجه به اجرای چندین دوره عملیات باروری ابرها و برنامه های اتی، بایستی توسط متخصصین آب و هوا، حقوقدانان و دستگاه های مسئول ضوابطی را با توجه به حساسیت مردم و ساززمانهای مختلف و با در نظر گرفتن شرایط ونیازهای خاص ایران و قوانین موجود کشور تعیین نمود بگونه ای که کلیه خسارات احتمالی این گونه عملیات اعم از زیست محیطی، مالی و جانی و یا تغییرات نامطلوب و کنترل نشده در منابع آب جوی و سطحی را پیش بینی نموده و راه حل قانونی رسیدگی به آن را ارائه نماید. ضرورت تدوین چنین قوانینی، در امکان نظارت صحیح و کنترل بر اجرای طرح های تعدیل آب و هوا در داخل کشور و مواجه آگاهانه و بموقع در برابر برنامه های مشابه دیگر کشورها و حل اختلافات احتمالی می باشد. در این مقاله لزوم تدوین قوانین تعدیل آب و هوا و نیز طرح جنبه های مختلف باروری ابرها در کشور ایران مورد بحث قرار گرفته است.

کلیدواژه ها:

جنبه های حقوقی تعدیل آب و هوا ، منابع آب جوی ، ابر