هنر اسلامی و ماهیت وجودی آن

درباره پیدایش هنر اسلامی مطالب فراوان نگاشته شده است ، با این کماکان ابهاماتی در این باب وجود داشته است. در این مقاله بر آنیم تا با استفاده از کتب و مقالات معتبر علمی - مطالعات کتابخانه ای - ضمن معرفی اساس شکل گیر هنر اسلامی – یا همان هنر که که بعد از اسلام و مقارن با آن شکل گرفته – بپردازیم و در آخر با گریزی از مباحث زیبایی شناسی به برخی از ابهامات وارده و راز جاودانگی این هنر پاسخگو باشیم. آنچه امروز به معنا هنر آمده است، هنر به معنی خاص است که با ابداع سروکار پیدا می کند. نه هنر عام که عرفان و معرفت در زمره آن است. اما هنر به معنی عام به عبارتی نسبت بی واسطه و حضوری انسان با اسمی است که مظهر آن است و این نسبت در تمام مراتب کمال است. اما عالیترین مرتبه هنر عام عبارت از مقامی است که صوفیه به «فنا فی الله» تتبیر کرده اند. هنر به ایمن معنی خاص اساسا راهش عبارت از صورتها خیالی است منتهی کمال آن وقتی و به شرطی است که انسان از این صورتها کنده شود و تعالی حاصل کند.هنر اصیل اسلامی نیز با صورتها خیالی تحقق پیدا میکند، در اینجا صورت های خیالی واسطه ای برای تعالی به اسم الله میشنوند. در هنر اسلامی تکرار مضامین و صورت ها ، همان کوشش دائمی برای رفتن به اصل و مبدا است. نکته اساسی در هنر اسلامی توحید است. انتخاب نقوش هندسی ، اسلیمی و ختایی و کمترین استفاده از نقوش انسانی ، تاکید بر این اساس دارد. شریعت اسلام صور و سبکها خاصی از هنر را تجویز نمیکند . بلکه قلمروهای تجلیلت هنر را هنر معین می سازد. زیبایی در اسلا تابع نوعی نگرش عرفانی است .به باور حکمای اسلامی، زیبایی های موجود در این عالم، جلوه های مفیدی از زیبایی مطلق یعنی حق تعالی هستند. از دیدگاه اسلام و قرآن سرچشمه همه چیز از خداست و پایان همه چیز نیز به سوی - غایت زیبایی در کمال است- پس بطور کلی می توان گفت: هنر اسلامی اساساً از توحید یعنی پذیرش وحدت الهی با مشاهده آن سرچشمه می گیرد.

کلیدواژه ها:

هنر ، اسلا ، زیبایی شناسی ، هنر اسلامی ، داودانگی