بررسی و شناسایی پهنه های مستعد خطر خشکسالی هواشناسی (پژوهش موردی: مناطق هشت گانه استان خراسان شمالی)

در این تحقیق به منظور تعیین وضعیت خشکسالی داده های بارش ماهیانه 27 ایستگاه هواشناسی در سطح استان خراسان شمالی طی دوره ساله 1990-2015 استفاده شد. به منظور تعیین ویژگی های خشکسالی با طبقات ضعیف، متوسط، شدید و خیلی شدید از شاخص دهک ها Deciles Index; DI استفاده شد. بر این اساس درصد فراوانی وقوع خشکسالی ها نیز در مقیاس زمانی سالانه در هر یک از ایستگاه ها محاسبه گردید. نقشه پهنه بندی خشکسالی ها با روش درون یابی IDW در محیط Arc GIS تهیه شد. وضعیت های مختلف خشکسالی بر اساس شاخص DI در مقیاس سالانه محاسبه و نقشه پهنه بندی آن تهیه شد. نتایج نشان داد که شدیدترین خشکسالی ها در سال های 1990، 1995، 2001 و 2008 در منطقه به وقوع پیوسته است. در مقیاس زمانی سالیانه، بیش ترین درصد فراوانی وقوع خشکسالی خیلی شدید با 26/92 درصد در ایستگاه های سیساب، رسالت، اسفراین، درکش، دربند سملقان، آغمزار اتفاق افتاده است. بیش ترین درصد فراوانی وقوع خشکسالی شدید در ایستگاه جاجرم با 20 درصد و بیش ترین درصد فراوانی وقوع خشکسالی متوسط سالیانه با 23/08 درصد در ایستگاه های اینچه علیا و علی محمد اتفاق افتاده است. همچنین بر اساس شاخص خطر خشکسالی Drought Hazard Index; DHI در مقیاس سالانه، نتایج نشان داد که پهنه جنوب غربی و قسمتی از شمال شرقی منطقه به گستره ای معادل 41/13 درصد از مساحت استان در معرض خطر وقوع خشکسالی شدید بوده و مستعد تا ا درصد از مساحت استان) نیز خطر خشکسالی با وضعیت متوسط را به خود اختصاص داده است. بر این اساس حدود 80 درصد از کل سطح استان، درجه از خشکسالی می باشد. بخش های مرکزی و جنوبی استان و بخش کوچکی از شمال شهرستان راز و جرگلان (جمعا با 40/34 درصد از مساحت استان) نیز خطر خشکسالی با وضعیت متوسط را به خود اختصاص داده است. بر این اساس حدود 80 درصد از کل سطح استان، مستعد خطر خشکسالی شدید و متوسط است. همچنین 10/36 درصد مساحت استان (شهرستان شیروان و بخش جنوب غربی استان شامل بخش هایی از شهرستان گرمه و جاجرم) نیز در معرض خطر خشکسالی خیلی شدید قرار گرفته است. در نهایت تنها سطح بسیار کمی از استان 8/14 درصد مساحت خطر خشکسالی کم را تجربه کرده است. این بدان معناست که عملا خطرات و پیامدهای ناشی از پدیده خشکسالی به ویژه با شدت های زیاد، منطقه مورد پژوهش را بطور جدی تهدید می کند. اهمیت این موضوع در برنامه ریزی فعالیت های کشاورزی و استفاده بهینه از منابع طبیعی به خصوص در این استان که که معیشت بهره برداران کشاورزی آن به زراعت دیم نیز وابسته می باشد، دو چندان می نماید.

کلیدواژه ها:

خشکسالی هواشناسی ، شاخص دهک ، درصد وقوع خشکسالی ، خطرپذیری خشکسالی ، خراسان شمالی