ارائه ی راه کارهای فنی و مدیریتی در شرایط خشکسالی در شبکه های آبیاری و زهکشی (مطالعه موردی شبکه ی آبیاری و زهکشی سد سفیدرود)

خشکسالی در اثر کاهش بارندگی حادث می شود و تاثیرات مختلفی بر کمیت و کیفیت آب و هم چنین اثرات اقتصادی و اجتماعی طولانی مدت به جا می گذارد. معیار تشخیص میزان خشکسالی و ترسالی، مقایسه میزان متوسط بارندگی در سال های گذشته به نسبت سال جاری است. در درجه بندی میزان خشکسالی و ترسالی، درصد بارندگی در یک سال آبی به نسبت میزان بارش نرمال محاسبه می شود. خشکسالی در تمام نقاط دنیا و حتی مناطق مرطوب رخ می دهد. در حال حاضر بیش از 45 درصد از مساحت کشور با وضعیت خشکسالی خفیف روبه رو می باشد. برای کاهش اثرات خشکسالی بایستی برنامه مدیریت خشکسالی تهیه و اجرا شود.بخشی از برنامه های مدیریت خشکسالی، در شبکه های آبیاری و زهکشی قابل اجرا می باشد. از زمان شکل گیری شبکه ی آبیاری و زهکشی سد سفیدرود تاکنون محدودیت ها و نارسایی های زیادی ازنظر ساختار فیزیکی و مدیریتی به وجود آمده که ضرورت مطالعات بهسازی شبکه مذکور را ایجاب می نماید. از مهم ترین محدودیت ها می توان به تغییر کاربری اراضی و افزایش مساحت اراضی شالیزاری و نوآباد در محدوده ی زیرپوشش شبکه آبیاری، عدم کشش ظرفیت کانال ها و همچنین کاهش میزان دبی تنظیم شده سد سفیدرود به لحاظ وقوع رسوب گذاری در مخزن سد، اشاره نمود. بطوریکه این مسائل سبب شده اند در فصل تابستان در اغلب واحدهای عمرانی با کمبود آب مواجه باشیم.در این مقاله ضمن اشاره به انواع روش های مرسوم در زمینه ی مدیریت خشکسالی، به صورت خاص روش های قابل استفاده در شبکه ی آبیاری و زهکشی سد سفیدرود ارائه شده است. این روش ها مشتمل بر لایروبی کانال های آبیاری، کنترل و جلوگیری از افزایش سطح زیر کشت برنج، ترمیم و بازسازی دریچه های آبگیری، نظارت و کالیبراسیون دریچه های آبگیری کانال ها، اعمال مدیریت نشت و تقویت پایش در کانال های درجه 1 و 2 آبیاری، مدیریت نشت در سازه های اندازه گیری جریان آب، احداث بادشکن در اطراف کانال های درجه 1 و 2 به منظور ایجاد میکروکلیمای مناسب، آموزش کشاورزان، مدیریت عرضه و تقاضای تحویل آب، کنترل و نظارت دقیق بر حجم آب تحویلی به مزرعه و مباحث اقتصادی، اجتماعی و حقوقی بهره برداران می باشد. نتایج نشان داد بیشترین میزان افزایش عملکرد شبکه آبیاری سفیدرود از جنبه های مختلف، با بهبود شاخص های نسبت تقاضای مزرعه، موثربودن سازه ها، کنترل آلودگی، نسبت میزان محصول و جمع آوری آب بها، اتفاق خواهد افتاد.

کلیدواژه ها:

آبیاری ، خشکسالی ، زهکشی ، سفیدرود ، کانال ، مدیریت.