بررسی میزان آلودگی فلزات سنگین (نیکل، کادمیوم، سرب و روی) درمحدوده خاک های اطراف کارخانه سرب و روی استان زنجان و پهنه بندی آن با استفاده از GIS

فلزات سنگین اجزای طبیعی تشکیل دهنده پوسته زمین هستند ولی فعالیت های انسان، سیکل ژئوشیمی و بیوشیمیایی تعادل این فلزات را به هم زده و باعث انتشار آنها در محیط زیست می شود. وجود منابع آلاینده طبیعی و مصنوعی و عوامل موثر بر انتشار آلودگی، مبنای تمام آلودگی های زیست محیطی به این نوع فلزات می باشد. در این تحقیق تلاش شده است تا با نمونه برداری از خاک های اطراف شهرک تخصصی سرب و روی زنجان غلظت فلزات سنگین نیکل، سرب، کادمیوم و روی را بدست آورد. لذا پس از نمونه برداری و تعیین میزان غلظت آلاینده های مذکور، به تحلیل اطلاعات حاصله پرداخته شد. به منظور برآورد میزان آلودگی خاک، غلظت کل و قابل جذب فلزات سنگین در 144 نمونه تهیه شده از عمق 0-30 سانتی متری خاک های اطراف شهرک تخصصی سرب و روی شهرستان زنجان اندازه گیری شد. سپس شاخص های ارزیابی میزان آلودگی (زمین انباشتگی، فاکتور غنی سازی و نسبت قابل جذب) محاسبه و نقشه های پراکنش فلزات سنگین با استفاده از نرم افزار GIS تهیه شد. مقادیر میانه غلظت کل فلزات (با عصاره گیر تیزاب سلطانی) برای کادمیم، نیکل، سرب و روی به ترتیب برابر 0/5، 0/4، 14/3، 83/5 و مقادیر میانه قابل جذب (استخراج شده با DTPA آنها به ترتیب برابر 0/1، 0/05، 1/6، 3/2 میلی گرم بر کیلوگرم خاک اندازه گیری شد. صدک نودم شاخص زمین انباشتگی نشان داد که حداقل 10 درصد نمونه ها آلوده به فلزات روی، سرب و کادمیم هستند. از نظر شاخص فاکتور غنی سازی، آلودگی با منشا دراز مدت مشاهده نشد. بالا بودن نسبت قابل جذب فلزات سرب و روی نشان داد که منشا آلودگی آنها یکسان بوده و از منابع جدید آلاینده به خاک ها وارد شده اند. تمام شاخص های ارزیابی آلودگی با ماده آلی خاک ها همبستگی مثبت (به جز نسبت قابل جذب کادمیم) داشتد. بنابراین ماده آلی عامل اصلی کنترل کننده این شاخص ها شناخته شد. شاخص های زمین انباشتگی روی، کادمیم و سرب و نسبت های قابل جذب روی و سرب نیز با اسیدیته خاک ها منفی نشان دادند. در نتیجه در فصولی از سال قابلیت جذب عناصر سنگین در خاک افزایش می یابد.

کلیدواژه ها:

فلزات سنگین ، شاخص آلودگی ، استان زنجان ، فاکتور غنی سازی ، نسبت قابل جذب