تأثیر استفاده از لجن فاضلاب بر غلظت جیوه در خاک

افزایش بازدهی محصولات کشاورزی در واحد سطح یکی از اولویت های مهم جهت تهیه غذای مورد نیاز جمعیت در حال رشد کشور می باشد .یکی از راهکارهای این مساله افزودن کودهای مختلف به خاک می باشد . درکشوری مانند ایران جایگزینی کودهای معدنی ب ا کودهای آلی ضروری به نظر می رسد چراکه مصرف فزاینده کودهای شیمیایی در پنجاه سال اخیر اثرات منفی زیادی بر ویژگیهای فیزیکی و شیمیای ی خاک وارد کرده و ازطرف دیگرمقدار ماده آلی، به عنوان یکی از ارکان مهم باروری خاک، در سطح وسیعی از زمین های کشاورزی ایران پایین می باشد . عمده ترین منابع تأمین کننده مواد آلی خاک ها عبارتند از : فضولات دامی، بقایای گیاهی، لجن فاضلاب و کمپوست . از این میان استف اده از لج ن فاضلاب به عنوان کود آلی در خاک های کشاورزی که از آن به عنوان بهترین تدبیر زیست, محیطی عملی یاد شده (Bhogal et al.( 2003 و در سال های اخیر به دلیل ارزان بودن، رواج زیادی یافته، علاوه برحاصلخیزی خاک مشکل دفع این مواد را نیز تا حدودی رفع می کند (Wang, ( 2000 این ماده سرشار ازمواد مغذی مورد نیاز گیاهان (nutrients) مثل نیتروژن(N) و فسفر (P) است که می تواند اثر مثبتی بر عملکرد, گیاهان داشته باشد (McBride ( 1998 لجن فاضلاب با افزایش ظرفیت تبادل کاتیونی و درصد ماده آلی خاک بر بهبود کیفیت و افزایش باروری آن اثرات مثبتی داشته و نیز موجب افزایش مقاومت خاک در برابر فرسایش می شود، اما از سوی دیگر در تصفیه فاضلاب فلزات سنگینی مثل جیوه، سرب و کادمیوم از بین نرفته، در هنگام استفاده از لجن در زمین های زراعی این عناصر به خاک و به دنبال آن به زنجیره غذا یی انسان و حیوان منتقل می شوند . در واقع اصلی ترین عامل ایجاد نگرانی درتیمارزمین با لجن فاضلاب حضور فلزات سنگینی مثل جیوه(Hg) می باشد , که این امر موجب کاهش ارزش این ماده برای کشاورزی می شود .(Gomes et al., 2002; Percival ( 2003 جیوه یک سم عصبی قوی محسوب می شود که می توانند از جفت و نیز سد خونی مغزی عبور کند . غلظت جیوه موجود در لجن فاضلاب می بایست بین ۱۵ تا ۲۵ میلی گرم بر کیلو گرم باشد تا بتوان آن را به عنوان کود در, زمین های کشاورزی پذیرفت (Baralkiewicz et al. ( 2005 درشهر اصفهان به دلیل وجود تصفیه خانه ها ی . فاضلاب، استفاده از لجن فاضلاب در کشاورزی از دیر باز مرسوم بوده است اما به جنبه های زیست محیطی این مساله توجه کافی نشده است. در این شهر سالانه به طور متوسط ۱۰ تا ۲۰ مگاگرم بر هکتار لجن (Mg ha) فاضلاب به کار می رو د (کرمی، ۱۳۸۳ ). هدف از این مطالعه بررسی اثر استفاده از لجن فاضلاب بر غلظت جیوه در خاک می باشد ، تا بتوان به این سوأل پاسخ داد که آیا جیوه موجود در لجن فاضلاب می تواند به عنوان یک عامل محدودکننده استفاده از لجن فاضلاب به عنوان کود در زمین های کشاورزی محسوب شود یا خیر.