بررسی تطبیقی ساختار آیینی اسطوره سیاوش و آیین سیاوشان

با توجه به اهمیت آیینی اسطوره سیاوش، جدا از متون حماسی و تاریخی، در ادوار اسلامی، این اسطوره همچنان در ادبیات شفاهی و فرهنگ عامیانه مردم ایران، در دو جنبه روایی و آیینی، به حیات خود ادامه داده است. مهمترین جلوه حیات آیینی دیرپای سیاوش در فرهنگ ایرانی آیین سیاوشان است. کهنترین یادگار این آیین به یک دیوارنگاره در پنجیکند ، در حوالی سمرقند، مربوط به قرن سوم پیش از میلاد تعلق دارد که نقشی از آیین سوگ سیاوش بر آن ترسیم شده است. تمام منطقه معروف به خوارزم، به ویژه مرو، دارای آثار سیاوشانی است، اما آثار برگزاری این آیین در اقصی نقاط ایران قابل تعقیب است و حتی نمایشی ترین آیینهای ایرانی (همچون تعزیه) از دل مراسم سوگ سیاوشان سر برمی آورد. نقش بنیادین مرگ و رستاخیز سالانه در آیین سیاوشان به اسطوره سیاوش نیز انتقال یافته است. در این جستار، از رهگذر بررسی تطبیقی و تکوینی ساختار آیینی اسطوره سیاوش و آیین سیاوشان و تحلیل الگویی داستان، کوشیده شده، ساختار آیینی و الگوی اساطیری اسطوره سیاوش بررسی شود. نقش بنیادین کیش تسلسل مرگ و رستاخیز خدای شهیدشونده و تکرار چرخه سالانه قربانی مقدس در اسطوره سیاوش- کیخسرو از دلایل اصلی الگوپذیری داستان از آیین سیاوشان است که باعث شده، بتوان این داستان را در دو سطح سرنوشت تراژیک او، در عرض روایی داستان، و پیوند ادامه حیات او (کیخسرو) به موعود آخرالزمان زرتشتی، در طول زمان روایی، داستانی با ساختار آیینی- مناسکی دانست.

کلیدواژه ها:

اسطوره سیاوش ، آیین سیاوشان ، کیخسرو ، ساختار آیینی- مناسکی.