بررسی اصالت وجود ازدیدگاه حکمت متعالیه وعلامه طباطبایی

انسان وقتی از مرحلهی شک و سفسطه عبور کرد و به واقعیت ماورای ادراک اعتراف نمود با بسیاری از موجوداتروبرو شد ، این موجودات در عین این که از هم ممتاز و نسبت به یکدیگد بیگانه اند ، در اصل هستی مشترک بوده و دروجود با یکدیگر متحد می باشند.منشاء اختلاف این موجودات با یکدیگر همانا ماهیت آنها بوده و مبداء اتحاد در آنهاجز هستی چیز دیگری نمی باشد . اکنون اگر جهت اختلاف غیر از جهت اتحاد می باشد ماهیت نیز چیزی غیر از وجودخواهد بود. بنابراین میتوان گفت در موجودات عالم ، نوعی ثنویت یا ترکیب یافت می شود ، که منشاء آن جز دو حیثیتوجود و ماهیت چیز دیگری نمی باشد. حکمای اسلامی در آثار خود راجع به این حقیقت سخن گفته و آن را آشکارساخته اند. عبارتی که این بزرگان در مقام بیان این حقیقت به کار میبرند بدین صورت معروف و مشهور است ((کل ممکن زوجترکیبی له ماهیه و وجود)) یعنی هر یک از موجودات عالم چون ممکن الوجوداند از دو حیثیت وجود و ماهیت ، مرکبمی باشند ، به این ترتیب هر یک از موجودات دارای دو حیثیت متمایز بوده که یکی از آن دو حیثیت را وجود و دیگریرا ماهیت تشکیل می دهد. اکنون در این جا این پرسش پیش می آید که اگر واقعیت هر موجود در جهان خارج از ذهن ،یک چیز بیشتر نمی باشد آیا کدام یک از دو حیثیت مزبور آن واقعیت را تشکیل داده و در نتیجه از اصالت برخورداراست؟ و کدام از یک از این دو واقعیت مطابق و مابازاء در عالم خارج از ذهن دارد؟پاسخ به این پرسش است که مبحث گسترده و پر ماجرای اصالت وجود یا ماهیت را در آثار فلاسفه ی اسلامی تشکیل می دهد.گروهی از این فلاسفه بر این عقیدهاند که واقعیت اصیل یک شیء را ماهیت آن تشکیل داده و آنچه در این مورد وجودنامیده میشود چیزی جز یک عنوان اعتباری نمیباشد.گروهی دیگر بر عکس ، وجود را اصیل دانسته و ماهیت را یک امر اعتباری به شمار میآورند.صدرالمتالهین شیرازی از جمله کسانی است که قائل به اصالت وجود گشته و ماهیت را یک امر اعتباری دانسته است.این فیلسوف بزرگ اسلامی به گونهای بی سابقه در باب اصالت وجود قلم فرسائی کرده و ادلهی محکم و قاطعی برایاثبات مطلوب خود اقامه نموده است.

کلیدواژه ها:

اصالت ، وجود ، ماهیت