نگاهی به مراجع و تشکیلات بهره برداری از کاریز در عهد ساسانی و قرون نخستیم اسلامی

محل انتشار: همایش ملی قنات
سال انتشار: 1383
نوع سند: مقاله کنفرانسی
زبان: فارسی
مشاهده: 385

نسخه کامل این مقاله ارائه نشده است و در دسترس نمی باشد

استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:

لینک ثابت به این مقاله:

شناسه ملی سند علمی:

SNCGO01_098

تاریخ نمایه سازی: 25 فروردین 1394

چکیده مقاله:

مراجع بهره برداری از کاریز به طور تکاملی از عرف، فقه و حقوق قضایی آغاز و به تشکیلات دیوانی منجر شد که دولت به طور مستقیم عرف را در انطباق با شرع، در قالب حقوق قضایی برای اداره بهتر امور توسط دیوان های اداری به خدمت گرفت. بهره برداری از کاریز در عصر ساسانی پس از اصلاحات انوشیروان از تشکیلات منسجم دیوانی برخوردار گردید. اما در پی سقوط ساسانیان و تحولات اساسی عبور از عصر ساسانی به اسلامی شکافی عمیق در کارکرد مراجع و تشکیلات مذکور پدید امد که قرن ها وقت لازم بود تا بار دیگر وضعیت قرون پایانی حکومت ساسانی تکرار گردد و این چرخه تکاملی بار دیگر تکرار شد. ساختار کلی تشکیلات مذکور در دوره اسلامی محفوظ ماند اما در جرئیات تفاوت هایی در اجرای آن ظاهر شد. علت این امر به ساختار متفاوت حکومت و نحوه بهره کشی باز می گشت و تفاوت ها به روشنی در مراجع و تشکیلات دیوانی بهره برداری از آب و کاریز مشهود بود . مراجع و تشکیلات دیوانی دوران اسلامی به شدت متاثر از رویدادهای سیاسی و بی ثباتی ساختار اداری حکومت ها بود. این مقاله در پی بررسی تطبیقی عملکرد تشکیلات و مراجع در زمینه بهره برداری از کاریز در عصر ساسانی و قرون نخستین اسلامی است و سرگذشت، علل تحولات، نتیجه تغییرات و کارایی آن مراجع و تشکیلات را در دوره های مذکور مورد بررسی قرار می دهد.

نویسندگان

براتعلی نجف زاده

گروه تاریخ دانشگاه بیرجند