واکاوی موقعیت دادرس در مصالحه به عنوان روش جایگزین حل اختلاف

تراکم کار در دادگاه های دولتی و تبعات ناشی از آن و مزایایی که حل و فصل اختلافات در خارج از دادگاه ها برای دولت ها و به ویژه طرفین اختلاف در بردارد سبب رونق بیش از پیش و ایجاد و به کارگیری شیوه های جدید حل اختلاف گردیده است که با عنوان کلی شیوه های جایگزین یا روش های غیرقضایی حل اختلاف توصیف می گردند. مصالحه و صلح و سازش یکی از این شیوه هاست. مصالحه نیز در لغت به معنای با هم آشتی و سازش کردن و در اصلاح فرآیندی است که طی آن شخص ثالث به منظور ایجاد تفاهم بین طرفین دعوا، سعی می نماید اختلاف آن ها را دوستانه حل و فصل نماید. هدف مقاله حاضر بررسی موقعیت و نقش دادرس در مصالحه به عنوان روش جایگزین حل اختلاف می باشد. سوالاتی که در این زمینه مطرح می گردد این است که اولا مصالحه چیست و دارای چه عناصری است و ثانیا موقعیت و جایگاه دادرس در این نهاد چیست نتایج بیانگر این است که مصالحه به عنوان روش جایگزین حل نزاع عل یرغم شباهت زیاد با سایر طرق جایگزین حل اختلاف از جمله؛ داوری، میانجیگری و ... با آن ها تفاوت جدی دارد. مصالحه در ایران دارای قدمت دیرینه بوده و عموما سری و فاقد تشریفات و مبتنی بر اصول انصاف، بی طرفی و مشارکت حداکثری طرفین دعواست. عناصر مصالحه نیز تراضی، وجود حق مورد نزاع و گذشت متقابل است. مصالحه در اموری که خلاف نظم عمومی، اخلاق حسنه و قواعد آمره هست، امکان پذیر نیست. در برخی از قانون ماهوی همچون قانون تجارت در مبحث قرارداد ارفاقی به نقش و موقعیت دادرس در مرحله درخواست قرارداد ارفاقی و همچنین تصدیق و اجرا آن موقعیت دادرس مورد تاکید و اشاره قرار گرفته و در قانون مدنی نیز این مهم مورد لحاظ است. در قوانین شکلی نیز ازجمله قانون حمایت خانواده مصوب 1391، ماده واحده اصلاح مقررات طلاق مصوب 1370، قانون آیین دادرسی مدنی، قانون شورای حل اختلاف مصوب 1394 و قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1392 تحت شرایطی به موقعیت و نقش دادرس در مصالحه اشاره گردیده است.

کلیدواژه ها:

مصالحه ، صلح و سازش ، روش جایگزین حل اختلاف ، دادرس ، قوه قضاییه