اهمیت ارائه خدمات بهداشتی و درمانی در بلایای طبیعی و لزوم توجه به ایمنی مراکز درمانی بیمارستانها در حوادث و بلایای طبیعی

امروزه عوارض و صدمات جانی و مالی ناشی از سوانح طبیعی و غیر طبیعی تاثیر شگرف و انکارناپذیری در نحوه زندگی و سلامت انسانها بجا می گذارد. بطوریکه سالیانه حداقل 3/5 میلیون نفر از مردم دنیا در اثر صدمات ناشی آن تلف شده حدود همین تعداد مجروح و معلول می شوند. به دلیل اهمیت مساله، سازمان جهانی بهداشت دهه 1990 را به عنوان «دهه حوادث و سوانح» سال 1993 را با طرح جهانی «قدر زندگی را بدانیم و با بی احتیاطی و غفلت آن را به خطر نیندازیم» به عنوان مساله حوادث اعلام مسئولیت واقدام جهانی را جهت شناخت و پیشگیری از عوامل بروز بوجود آورنده حوادث و سوانح مطرح می نماید، زیرا به تعبیر دبیر کل سازمان جهانی بهداشت، سوانح زمان و هر روز مشکل می آفرینند ولی هنوز انگیزه کافی در افراد، مسئولین ملی و محلی به منظور برنامه ریزی جهت پیشگیری از حوادث بدست نداده است. اکنون زمان آن فراسیده است که نشان دهیم در عصر حاضر ، ایمنی یکی از ستونهای فردی و اجتماعی است و جدا از مسائل به این امر باید به عنوان بحثی در سیاستهای ارتقاء بهداشت کشور بها داده شود. در جهان، 30 نوع بلایای طبیعی شناسایی شده است و وقوع 31 نوع آن در ایران سابقه دارد. ایران دهمین کشوری است که بلایای طبیعی در آن رخ می دهد و بر اساس آثار موجود در 90 سال گذشته، بیش از 120000 نفر بدین دلیل کشته شده اند. از این تعداد، 76 درصد بر اثر زلزله و 6 درصد بر اثر سایر بلایا جان خود را از دست داده اند. وقوع این سوانح که تلفات جانی و مالی بیشماری به ه مراه داشته، لزوم توجه و آمادگی لازم برای مقابله با سوانح را فراهم آورده است. با توجه به این مسئله، مجلس شورای اسلامی، قانون تشکیل کمیته های کاهش اثرات بلایای طبیعی را تصویب نموده است. مسئولیت یکی از کمیته های فرعی به وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی گذاشته شده است. یکی از وظایف این کمیته، مطالعه و شناسایی موسسات و سازمانهای بهداشتی و درمانی موجود است. بدیهی است که مراکز بهداشتی، درمانی می بایست قبل از وقوع حادثه در حدی که اوضاع و احوال و منابع اجازه می دهد، از آمادگی نسبی برخوردار باشند. مراکز بهداشتی درمانی بویژه بیمارستانها از جمله اماکنی می باشند که هنگام وقوع سوانحی همچون زلزله در معرض خطر و آسیبهای جدی با میزان مجروحین و تلفات بسیار قرار می گیرند. مدیران آن مراکز بهداشتی باید اطلاعات لازم در زمینه مدیریت بحران را فرا گیرند تا به هنگام وقوع بلایا به نحو شایسته عمل نموده و نقش خود را آنچنان که باید ایفا نمایند. شایان ذکر است که ضرورت سرویس دهی این گونه مراکز در مواقع بحرانی لزوم مقاوم بودن و آمادگی همه جانبه آنها را به جهت ارائه خدمات به عموم طلب می کند . هنگام وقوع بحران در این گونه اماکن عمومی خطراتی از سوی جمعیت سازمان نیافته و غیرممکن مردمی است که با از دست دادن خونسردی و با هجوم به درهای خروجی و اضطراری شرایط را نامطلوب تر از آنچه است ساخته و وضعیت را برای بیماران و پرسنل اداری مشکل آفرین می نمایند. بنابراین برنامه ریزی، ارائه طرح مدیریت برای اینگونه مراکز از اهمیت بسزایی برخوردار است. ارائه طرح جامع مدیریت بحران به معنای ایجاد تمهیداتی برای مقابله با بحران می باشد که منجر به کاهش اثرات بحران و سازماندهی بهینه وظایف و منابع در زمان بحران می گردد. کاهش اثرات بحران نیز به کلیه اقداماتی اطلاق می گردد که به منظور کاهش بحرانها انجام میگردد تا اثرات بحرانها بر روی انسانها و جوامع کاهش یابد . رعایت موازین ایمنی برای مراکز بهداشتی و درمانی در برابر زلزله باید بر پایه نظام مدیریتی جامع و همه جانبه استوار باشد. نوع ساخت بنا در این مراکز با سایر بناها و نحوه عملکرد اینگونه مراکز در هنگام وقوع بحران باید توجه بیشتری مبذول داشت. چهار دلیل عمده برای توجه و سازماندهی بر عملکرد مناسب مراکز بهداشتی و درمانی در برابر بلایای طبیعی عبارتند از : 1- افراد حاضر در این مراکز: پزشکان، پرستاران و کارمندان فنی و پشتیبانی، بیماران، افراد مسن، کودکان و ملاقات کنندگان 2- وجود دستگاه های پزشکی از قبیل سیتی اسکن، MRI و دیگر وسایل و تجهیزات. 3- سرویس دهی در زمان اضطراری و زمان پس از بحران: مراحل جستجو، امداد، نجات و بهبودی 4- نوع خدمات که جنبه فوری و اورژانس در حیات بیمار بستگی به کیفیت، زمان تخویل ارائه به موقع خدمات دارد. عدم وجود ساختار این بیمارستانها در هنگام بروز سوانحی مانند زمین لرزه، خرابی ونهایتا به ایجاد بحران می انجامد و حتی اگر خرابی عمومی نیز به این مراکز وارد نشود، آسیب وارده به لوازم داخل آنها، حداقل نیمی از ارزش تجهیزات را کاهش می دهد. از این رو با توجه به اهمیت ارائه خدمات بهداشتی و درمانی در حوادث و بلایای طبیعی لزوم ایمنی مراکز درمانی بویژه بیمارستانها در زمان سوانح و حوادث، در این مقاله به بررسی نقش بهداشت و درمان درکاهش بلایای طبیعی، ایمنی بیمارستانها در وضعیت عادی و در هنگام حوادث غیر مترقبه، ایمنی کارکرد بیمارستان در هنگام حوادث غیر مترقبه، طراحی ایمنی زلزله در مراکز درمانی، مشکلات ناشی از توجهی به طراحی اصولی و صحیح مراکز درمانی در بحران، تحلیل طیف سازماندهی بیمارستانهای تهران و تعیین آسیب پذیری ناشی از آن در بحران و نهایتا وظایف کمیته فرعی بهداشت و درمان ، کمیته های کاهش اثرات بلایای طبیعی خواهیم پرداخت.