بررسی توان انحلال فسفاتهای نامحلول آلی توسط باکتریهای جنس آزوسپیریلوم بومی خاکهای ایران

سالهاست که باکتریهای جنس آزوسپیریلوم به عنوان عامل محرک رشد گیاه (PGPR ) شناخته شده اند (7 ) این باکتریها را می توان از ریزوسفر بسیاری از گیاهان خانوادة گرامینه (Gramineae) در مناطق معتدل و گرمسیری جداسازی و شناسایی کرد (3) فسفر یکی از سه عنصر پر مصرف و ضروری گیاه است که جزء ساختمانی تعدادی از ترکیبات حیاتی از قبیل ملکولهای انتقال دهندة انرژی، ADP و ) ATP آدنوزین دی فسفات و آدنوزین تری فسفات ) ، NADPH و ترکیبات سیستم انتقال اطلاعات ژنتیکی مثل RNA و DNA و فسفو لیپیدهای موجود در غشاء سلولی است بزرگترین منبع فسفر در جهان، سنگها و رسوباتی مانند آپاتیت هستند که فرمهای معدنی فسفر را در خاک تشکیل می دهند . بخش دوم فسفر خاک به صورت فسفر آلی درون بقایای آلی می باشد . در بسیاری از خاکها ممکن است فسفر آلی از حدود 5 تا 95 درصد فسفر خاک را تشکیل دهد (8 )گیاه نمی تواند مستقیماً فسفر آلی را جذب نماید، بلکه می بایست فسفر آلی ابتدا از طریق هیدرولیز مواد آلی بفرم معدنی تبدیل شود . انحلال فسفاتهای آلی در واقع همان معدنی شدن فسفرهای آلی می باشد . معدنی شدن اکثر ترکیبات آلی فسفره توسط آنزیم های فسفاتاز که فسفوهیدرولازها نامیده می شوند انجام می پذیرد (10 )این آنزیم ها بر روی ترکیبات آلی فسفر خصوصاً استرهای اینوزیتول فسفات، همچنین فسفولیپیدها و اسیدهای نوکلئیک اثر گذاشته و موجب آزاد شدن اسید فسفریک از ترکیب فوق می شوند . فسفاتهای اینوزیتول به مقدار زیاد در مواد آلی خاک مانند انساج مرده گیاهان و حیوانات یافت می شوند . کرکند و همکاران (1993) وجود مقادیر قابل توجهی از آنزیمهای فسفاتاز فعال و دارای منشاء میکروبی را گزارش کردند . همچنین مشخص شد که فعالیت فسفاتازها بخصوص در منطقه ریزوسفر افزایش می یابد (12 ) محققین بسیاری وجود باکتریهای خاکزی دارای توان معدنی کردن فسفاتهای آلی را گزارش نمودند (1,4,9) طرفدار و کلاسن (1988) فعالیتهای مختلفی را در محدودة ریشه گیاهان مثل ذرت، جو و گندم مشاهده کرده اند که فعالیت فسفاتازها بخصوص در ریزوسفر و در PH حدود اسیدی تا خنثی بطور قابل توجهی افزایش می یابد (13) تحقیقات انجام شده نشان می دهد که باکتریهای خاکزی از قبیل جنسهای مختلف ریزوبیا (1 )، اینتروباکتر، سراشیا، نیتروباکتر و کلبسیلا همچنین سودوموناس ها و باسیلوس (5) از جمله باکتریهای توانمند در تولید مقادیر قابل توجه آنزیم های فسفاتاز به حساب می آیند . براساس گزارش گریوز و وبلی (1965) حدود 30 تا % 48 از میکروارگانیزمهای خاکهای قابل کشت، توانایی استفاده از فیتات های خاک را که بخش عمدة فسفر آلی خاک را تشکیل می دهند، دارا هستند ).4) قبل از آن در سال 1962 کاتزنلسون و همکاران نقش باکتریها را برای تبدیل فسفاتهای آلی به فرمهای معدنی قابل استفاده گیاه به اثبات رسانیده بود (6).