تغییر برخی از خصوصیات فیزیکی خاک در اثر عملیات خاکورزی

شاخص های فیزیکی متفاوتی برای ارزیابی کیفیت خاک پیشنهاد شده است که می توان به عمق خاک سطحی، نفوذپذیری، وزن مخصوص ظاهری، ظرفیت نگهداری آب (2) ، کلاس های بافتی خاک، مقدار آب قابل دسترس و پایداری خاکدانه ها در عمق 30 سانتی متری خاک (5) اشاره نمود . مواد آلی خاک به عنوان مهمترین عامل کیفیت خاک، نقش بسیار مهمی در تثبیت ساختمان و بهبود خصوصیات فیزیکی خاک دارد (6) در خاک های بکر و در سامانه های بدون شخم، بقایای گیاهی در سطح خاک تجمع نموده و سرعت تجزیه بقایای گیاهی کم می شود، در نتیجه خاکدانه سازی در لایه سطحی خاک بهبود می یابد . خاکدانه سازی باعث افزایش میزان و اندازه حفرات خاک و کاهش دانسیته توده خاک گردیده و به حفظ تعادل صحیح بین هوا و آب در منطقه ریشه گیاه کمک می کند . مقایسه مقدار کربن آلی و خصوصیات فیزیکی جفت نمونه های خاک برداشت شده از زمین های بکر و دست نخورده و زمینهای کشت شده مجاور آنها، کاهش محسوس مقدار کربن آلی و تخریب خصوصیات فیزیکی و ساختمان خاک را در زمین های کشت شده نشان می دهد (1 و 3 )مطالعه اثر عملیات کشاورزی و تغییر کاربری اراضی برکیفیت خاک پس از تبدیل خاک های جنگلی و مرتعی به کشاورزی دلالت بر کاهش مواد آلی و پایداری ساختمان خاک و افزایش فشردگی خاک در زمین های کشاورزی دارد (6) بسیاری از مطالعات نشان می دهد که افزایش مواد آلی باعث افزایش ظرفیت نگهداری آب و هدایت هیدرولیکی خاک شده که این امر در نتیجه افزایش خاکدانه سازی و تخلخل خاک است . افزایش خاکدانه سازی در اثر افزایش مواد آلی، رطوبت ظرفیت مزرعه (FC )را بیشتر از رطوبت نقطه پژمردگی (PWP ) تغییر می دهد .(4) فشردگی و ایجاد سخت لایه و سله سطحی، سه عامل اصلی زوال و تخریب خصوصیات فیزیکی خاک بحساب می آیند (7) فشردگی که در اثر حرکت ماشین آلات کشاورزی و عملیات خاکورزی ایجاد می شود، وزن مخصوص ظاهری را افزایش داده و نفوذ ریشه به اعماق خاک و هدایت هیدرولیکی و تهویه خاک را کاهش می دهد . سله سطحی که در اثر تخریب خاکدانه ها در سطح خاک ایجاد می شود، موجبات فرسایش خاک را فراهم می آورد، زیرا سرعت نفوذ آب به داخل خاک کاهش یافته و رواناب سطحی افزایش می یابد (7) مقدار رس قابل انتشار که به عنوان معیاری برای ارزیابی پایداری ساختمان خاک مورد استفاده قرار می گیرد و حساسیت خاک را به بستن سله نشان می دهد، توسط عواملی همچون مینرالوژی رس، مقدار CaCO3 و مواد آلی خاک کنترل می شود (3) شدت تخریب خصوصیات فیزیکی خاک در اثر کشت وکار، بستگی به نوع مدیریت خاک وشرایط آب و هوایی منطقه دارد . هدف این تحقیق ارزیابی مدیریت خاک و مطالعه تغییرات فیزیکی کیفیت خاک در منطقه گرگان در اثر تبدیل خاک های بکر جنگلی و مرتعی به خاک کشاورزی بود .