ترجمهی نمایشنامه در ایران: بررسی ترجمههای نمایشنامه هملت ویلیام شکسپیر

ترجمه در ایران قدمتی تاریخی دارد که به قرنها قبل باز میگردد. بر اساس نوشتهی احمد حکاک کریمی (فصل نامه مترجم، شمارهی بیست و نهم) ترجمهی شفاهی در ایران سابقهای طولانی دارد و از زمان هخامنشیان در روابط بینالمللی و سیاسی کاربرد داشته است. ترجمه از تماس و تلفیق بین تمدنهای شرقی و غربی، رواج پیدا کرده است. البتّه عواملی چون مهاجرت، مسافرت، کشورگشایی و سفرنامهنویسی در رونق آن دخیل بودند. ترجمه یکی از عوامل پیشرفت و تقابل فرهنگی بین کشورها محسوب میشود. امّا با توجّه به اسناد و مدارک معتبر و ثبت شده، ترجمهی مکتوب از زمان پادشاهان صفوی بطور اندک و در دورهی حکومت قاجار بطور گسترده به چشم میخورد. اوّلین ترجمهی آثار نمایشی در ایران، با ترجمهی نمایشنامهی «مردم گریز» اثر مولیر، توسط میرزا حبیب اصفهانی از زبان فرانسه به فارسی آغاز گردید. امّا با گذشت زمان و سفرهای رجال سیاسی، شکسپیر دومین نمایشنامه نویسی بود که مورد توجّه همگان قرار گرفت. میرزا صالح شیرازی یکی از رجال سیاسی دورهی قاجار، که به انگلستان سفر کرده بود، نخستین کسی بود که شکسپیر را در ایران معرفی نمود. وی در سفرنامهی خود به انگلستان به معرفی این نویسنده و آثارش پرداخت. بعد از او افراد مختلفی به ترجمهی آثار شکسپیر پرداختند. میرزا فتحعلی آخوندزاده یکی از اولین کسانی بود که از شکسپیر در نوشتن الهام گرفت. در دورهی مشروطیت شکسپیر محبوبیت بیشتری در ایران پیدا کرد و نمایشنامههای او در شهرستانها نیز اجرا میشد. اما با وجود محبوبیت شکسپیر در ایران، تا قبل از مشروطیت هیچ ترجمهی کاملی از آثار او وجود نداشت. این تحقیق به بررسی اهمیت ترجمهی یکی از شاهکارهای ویلیام شکسپیر، نمایشنامهی هملت، در ایران میپردازد. اوّلین ترجمهی آن را مسعود فرزاد در سال 1310 انجام داد که در سال 1336 در 50 نسخه به چاپ رسید. نمایشنامهی هملت به دلیل ادبی بودن، منظوم بودن، و کاربرد زیاد صنایع ادبی در آن، مورد توجّه دیگر مترجمین نیز قرار گرفت. محمود اعتمادزاده (م.الف.بهآذین)، داریوش شاهین، علاالدین پازارگادی، مصطفی رحیمی، اسماعیل فصیح، میرشمسالدین ادیب سلطانی و آرش خیرآبادی مترجمانی هستند که پس از مسعود فرزاد دست به ترجمهی این شاهکار ادبی زدند. هشت ترجمه، چهار اقتباس و ترجمههای متعددی از تک گویی هملت وجود دارد. محققان ترجمهی نمایشنامه در ایران و ترجمههای موجود از این نمایشنامه را مورد بررسی قرار داده و به این نتیجه رسیدند که، دشواری متن و وجود آرایههای ادبی فراوان در آن و یادداشت مترجمان در پیشگفتارها دلیل ترجمههای متعدد این اثر ادبی است.

کلیدواژه ها:

ترجمه ، نمایشنامه ، شکسپیر ، هملت