رفتارهای شگفت انگیز تولیدمثلی شیر (Panthera leo)

شیرها در دسته های مرکب از تا 12 ماده بالغ، یک تا نر بالغ چندین توله زندگی می کنند. در درون دسته تمام ماده ها با هم خویشاوند هستند. همه در دسته به دنیا آمده، در آن پرورش یافته در همان دسته باقی مانده اند تا تولید مثل کنند. ماده ها از تا18سالگی تولید مثل می کنند لذا عمر تولید مثلی آنها طولانی است. اما زندگی برای نرها بسیار متفاوت است. نرهای جوان خویشاوند(اغلب برادر) در سن 3سالگی دسته مادری را ترک می گویند. پس از یکی دو سال سرگردانی سعی می کنند تا دسته جدیدی را از تصاحب یک شیر نر پیر ضعیف خارج کنند. پس از پیروزی به مدت 2تا3سال در آن دسته باقی می مانند تا اینکه خود نیز توسط شیرهای نر جوان دیگر از دسته رانده شوند. به این ترتیب عمر تولید مثلی نرها کوتاه است. گاه نرهای جدید در هنگام تصاحب گروه توله های موجود را می کشند. توجیه این پدیده می تواند وجود بوی ناآشنای توله ها باشد که نرها را برمی انگیزد تا آنها را ازبین ببرند.امتیاز بچه کشی برای نری که دسته را تصاحب کرده آنست که با کشتن توله های پدر قبلی آمادگی تولید مثلی مجدد ماده ها تاریخ روزی که نر جدید می تواند پدر شود به جلو می افتد. اگرچه زمان فحلی ماده ها در دسته های مختلف متفاوت است ولی در درون هر دسته همه ماده ها با هم فحل می شوند. عملکرد این همزمانی در شیرهای ماده آنست که توله های گروه همزمان به دنیا می آیند توله های همزمان بقای بهتری دارند. حیوان در طول فحل ماهانه هر15دقیقه یکبار جفتگیری می کند. علیرغم این میزان شگفتانگیز جفتگیری، نرخ زایش حیوان پایین است به ازای هر 3000بار جفتگیری فقط یک فرزند به مرحله بلوغ می رسد. توجیه این همه عدم موفقیت شیر در جفتگیری آن نیست که نرها به هنگام جفتگیری موفق به انزال نمی شوند، بلکه علت آنست که شکست موفق نشدن ماده ها در تخمک گذاری یا سقط جنین بسیار بالاست. علت این طراحی به ظاهر غیرکارآمد چیست در این مقاله علاوه بر اشاره به شگفتی های دیگر تولیدمثل شیرها، گفته خواهد شد که به نفع ماده هاست که با همه نرهای گله جفتگیری کنند از این طریق عدم قطعیت پدری را افزایش دهد نرها را فریب داده تا توله های آنها را نکشند!

کلیدواژه ها:

رفتارشناخت ، تولیدمثل ، شیر