بررسی اثرات تحول مدیریت سنتی منابع آب (قنات و چشمه قنات) از دیدگاه پایداری: مطالعه موردی روستای پریدر، شهرستان ملایر

طی دهه های گذشته اصلاحات ارضی دهه 1340 مهمترین تحول نظام مدیریت روستایی و بهره برداری از منابع آب و زمین در ایران به شمار می آید. اصلاحات ارضی نه تنها از یک برنامه جامع و هماهنگ از پیش تدارک دیده شده برخوردار نبود، بلکه با موانع و دشواری های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی گسترده ای نیز درگیر بود؛ به طوری که در عمل از اجرای یک برنامه جامع و هماهنگ جلوگیری کرد و از اثرات پردامنه ای که می توانست بر توسعه جوامع روستایی داشته باشد کاست و روستاها را با مسائل و مشکلات تازه ای روبرو ساخت که تا به امروز حل نشده باقی مانده اند. یکی از این مسائل حذف مدیریت سنتی بهره برداری از منابع آب در روستاهایی بود که تحت سیطره نظام ارباب-رعیتی قرار داشتند. روستای پریدر شهرستان ملایر نیز، از جمله روستاهایی است که شامل برنامه اصلاحات ارضی شده و در حال حاضر دارای 14 رشته قنات و 22 رشته چشمه قنات دایر است. روش تحقیق حاضر به لحاظ هدف کاربردی و از نظر شیوه گردآوری داده ها توصیفی- تحلیلی می باشد. به منظور تدوین چارچوب نظری و بخشی از داده های مورد نیاز، از روش کتابخانه ی و اسنادی استفاده گردید؛ بخش دیگر داده های مورد نیاز با روش مطالعه میدانی گردآوری و مورد استفاده قرار گرفت. همچنین پرسشنامه، مصاحبه و مشاهده به عنوان ابزار تحقیق در زمینه مطالعات میدانی استفاده گردید. یافته های تحقیق حاکی از ضعف مدیریت روستایی و نظام خرده مالکی در زمینه مدیریت قنات ها و چشمه قنات های روستا در مقایسه با مدیریت سنتی پیش از اصلاحات ارضی است؛ به طوری که با حذف مدیریت سنتی حفظ و نگهداری قنات های روستا هیچ گونه راهکار مشخصی برای جایگزینی آن اندیشیده نشده است. پیامد این شرایط بایر شدن 2 رشته از قنات های روستا و وضعیت ناپایدار حفظ و نگهداری سایر قنات ها و چشمه قنات ها است.

کلیدواژه ها:

تحول مدیریت سنتی منابع آب ، اصلاحات ارضی ، قنات و چشمه قنات ، پایداری ، روستای پریدرابوالحسن