سیر تطور هنر در تاریخ آذربایجان

عصر شکوفایی معماری درآذربایجان قرون هفتم و هشتم هجری قمری می باشد. که با شناسه هایی یازده گانه از شیوه های معماری عصر سلجوقی خراسان- ماوراءالنهر متمایز می شود؛ این سبک بر مبنای آموزهها و تجارب مکاتب تبریز و نخجوان و در پیوند با فرم متقارن دو ایوانی خراسانی شکل گرفته است؛ که این آفرینش هنری، برآیند پیوندهای فرهنگی- اجتماعی ایران بزرگ از آذربایجان تا خراسان بزرگ بوده است. برآیند پیوند سنت ها و اسلوب معماری خراسانی با مکاتب معماری تبریز و نخجوان تعریف شده است؛ که معمارانی بنا چون عجمی نخجوانی و علیشاه تبریزی در آفرینش آن تأثیر بسیار داشته اند. دامنه تأثیرات سبک معماری آذربایجان از آذربایجان فراتر رفت و به خراسان و ترکستان دوران تیموریان و مصر عهد ممالیک رسید. کاربرد اصطلاح معماری ایلخانی - تیموری که ایران شناسان غربی آن را رایج کرده اند تنها در عرصه تاریخ سیاسی مفهوم دارد؛ حال آن که تحولات تاریخ سیاسی الزاما معروف و مبین تحولات فرهنگی- هنری نیست؛ زیرا جا بجایی در حاکمیت، سرمشق های هنری را تعیین نم یکند. بنابراین شایسته است که به جای اصطلاحات نادرست ایلخانی- تیموری و آذری از اصطلاح سبک معماری آذربایجان استفاده شود؛ که اساس و مبنای آن چشم انداز پیوندهای فرهنگی- اجتماعی ایرانیان در بستر تاریخ و آفرینش های هنری برآمده از همین تعاملات تنگاتنگ و دو سویه است . سبک معماری آذربایجانی، که نقطه اوج و تکامل آن مکتب تبریز است، در تاریخ فرهنگ و هنر ایران زمین نقطه تکامل سبک خراسانی سده های چهار تا ششم هجری قمری و زمینه ساز و مقدمه پیدایش اسلوب معماری عهد صفوی است.

کلیدواژه ها:

هنر ، معماری ، آفرینش هنری ، آذربایجان