نقش قنات در شکل گیری و مورفولوژی بافت قدیم شهر مطالعه موردی شهر ندوشن

در گذشته در بسیاری از شهرهای ایران مرکزی، حفر قنات یکی مهم ترین و پایدارترین روش بهره برداری از منابع آب های زیر زمینی بوده است. شهر ندوشن یکی از شهرهایی می باشد که هسته اولیه آن بر اساس محور آب قنات شکل گرفته است. در این پژوهش با استفاده از روش توصیفی تحلیلی، قنات و بافت قدیم ندوشن مورد بررسی قرار گرفته است. هدف از این پژوهش مشخص شدن نقش جریان آب قنات در شکل گیری و مورفولوژی بافت قدیم شهر ندوشن می باشد. بررسی قنات و بافت قدیم شهر ندوشن نشان می دهد که با جریان یافتن آب قنات و شکل گیری شهر، بافت قدیم شهر نیز تحت تاثیر محور آب قنات مورفولوژی خاصی را پیدا کرده است. جریان آب قنات باعث شکل گیری بافت قدیم شهر ندوشن به صورت طولی(در امتداد جریان آب) شده است. در بافت قدیم شهر، حیات محلات تا حد زیادی در گرو حیات قنات و جریان آب آن بوده است؛ جریان آب نشاط و طراوتی را برای محلات به همراه دارد که هیچ چیزی را نمی توان جایگزین آن کرد. تحت تاثیر جریان آب قنات و شکل گیری بافت قدیم شهر ندوشن، بافت اجتماعی شهر نیز خصوصیات مربوط به خود را پیدا می کند؛ آب قنات که به صورت جوی آب در شهر جریان پیدا می کند جایگاه اجتماعی هر خانواده را تعیین می کرده است. به طوریکه جوی آب از داخل خانه بزرگان و خان های شهر عبور می کرده است اما افراد عادی در فاصله ای از این جوی آب زندگی می کردند. عناصر تاریخی فرهنگی زیادی در محلات قدیمی ندوشن وجود دارند که وجود، اهمیت و رونق گذشته آن ها در گرو جریان آب قنات بوده است. یکی از مهم ترین این عناصر، آب انبار ها هستند که اکثرا در مرکز محلات و با بیشترین دسترسی وجود داشته است. به طور کلی پویای و پایداری بافت قدیم شهر ندوشن و محلات آن تا حد زیادی مدیون محور جریان آب قنات بوده است که امروزه نیز با گذر از محلات قدیمی ندوشن، این امر کاملا آشکار و قابل لمس می باشد.

کلیدواژه ها:

قنات ، بافت قدیم ، مورفولوژی شهری ، شهر ندوشن