جایگاه آبخیزداری شهری در مدیریت جامع حوضه های آبخیز

بر اساس جدیدترین تعریفی که از آبخیزداری شده است آبخیزداری را مدیریت جامع یک حوضه آبخیز می نامند به نحوی که از تمامی توان بالفعل عناصر آن به نحو احسن استفاده شود به شرطی که تمام ملاحظات زیست محیطی در نظر گرفته شود . در خیلی از مناطق کشور در قسمت میان بند یا انتهایی حوضه شهرهایی وجود دارند که به لحاظ تجمع جمعیت و منابع آلاینده در بهم زدن توازن حوضه نقش بسزایی دارند . در مقاله حاضر به صورت موردی به حوضه آبخیز کلان شهر تهران از منظر آبخیزداری شهری به مدیریت روان آبها و پدیده جزیره گرمایی پرداخته شده است . در یک مطالعه به عمل آمده در دو دوره پنج ساله با فاصله چهل سال یعنی از سال 1955 میلادی تا 1995 میلادی میانگین درجه حرارت شهر تهران بر اثر افزایش بی حساب وسایل نقلیه و ساخت و سازهای بی رویه و بکارگیری مصالح تیره رنگ و ناسازگار با محیط زیست و کاهش فضای سبز تا دو درجه افزایش داشته است، حتی در بعضی از فصول در این مدت تا سه درجه افزایش دما داشته ایم . در مورد روان آبها حوضه شهر تهران به گونه ای است که علاوه بر روان آبهای رودخانه های کن و دربند و اوین درکه قسمت عمده آب سدهای لار و لتیان و کرج و اخیراً قسمتی از سد طالقان به طرف آن هدایت می شود . به علت عایق بودن قسمت عمده شهر تهران روانابهای حاصله قبل از این که فرصت نفوذ داشته باشند بدون استفاده سریعاً از دسترس خارج می شوند و گاهی در مسیر خود خساراتی را به معابر و منازل مسکونی وارد می آورند، از طرفی برداشت بی رویه آب از چاه ها سطح آب سفره های زیرزمینی را در قسمتهای بالایی حوضه کاهش داده است و در قسمتهای انتهایی حوضه مانند شهر ری موجب بالا آمدن آب حتی در زیرزمین منازل شده است . آبیاری اراضی کشاورزی در پائین دست حوضه باعث آلوده شدن شدید خاک و محصولات کشاورزی شده است . لازم به ذکر است که در بحث آبخیزداری شهری عوامل متعددی قابل بررسی است ولی به لحاظ محدودیت های اعمال شده فقط به دو عامل فوق الذکر پرداخته شده است .

کلیدواژه ها:

آبخیزداری شهری ، مدیریت روانابها ، جزیره گرمایی ، مدیریت جامع حوضه آبخیز