ارزیابی دوره بازگشت و ریسک تداوم خشکسالی با استفاده داده‌های بارندگی سالانه در ایستگاههای قدیمی ایران

برآورد دوره بازگشت و ریسک پدیده های پیچیده نظیر خشکسالی ازموضوعات مهم مطالعات منابع آب است. هدف از این مطالعه، ارزیابی دوره بازگشت و ریسک تداوم خشکسالی در ایستگاه های قدیمی ایران (واجد بیش از یکصد سال آمار بارندگی سالانه) می باشد. نگرش مطالعه بر موضوع دوره بازگشت و ریسک خشکسالی، برگرفته از روابط و تعاریف ارایه شده برای ارزیابی ریسک شکست سازه های هیدرولیک در مقابل سیلاب T – ساله در طول عمر پروژه (دوره برنامه ریزی) است. در تعیین دوره بازگشت و ریسک خشکسالی در ایستگاه های مورد بررسی مراحل زیر دنبال گردید : 1) با فرض استقلال و ایستایی سریهای زمانی بارندگی سالانه (که فرض تقریبا درستی است)، بهترین توزیع آماری قابل برازش از بین 14 تابع توزیع احتمال تعیین گردید، 2) مقادیر بارندگی در هفت سطح احتمال (یا آستانه) از 0/1 تا 0/7 (با گام 0/1) استخراج گردید، 3) با در نظر گرفتن بارندگی مربوط به هر یک از سطوح احتمال و کسر آن از مقادیر بارندگی سالانه، سالهای کمبودمشخص وتداوم های خشکسالی بازای سطوح احتمال مذکور در طول دوره خشکسالی تعیین گردید و 4) با استفاده از روابط مربوطه، دوره بازگشت و ریسک خشکسالی بازای سطوح مختلف احتمال خشکسالی و تداوم های مربوطه محاسبه گردید. نتایج این مطالعه بر اساس سری های زمانی بارندگی سالانه در چهار ایستگاه بوشهر، اصفهان، تهران و مشهد نشان داد :1) برای یک تداوم معین خشکسالی با افزایش احتمال وقوع خشکسالی ، دوره بازگشت کاهش می یابد، و چنانچه احتمال وقوع خشکسالی ثابت بماند، با افزایش تداوم، دوره بازگشت نیز افزایش می یابد، 2) در احتمال وقوع 30 درصد خشکسالی، ایستگاه اصفهان خشکسالیهای با تداوم شش ساله را با دوره بازگشت 2000 ساله وسایر ایستگاه ها، خشکسالیهای سه ساله را با دوره بازگشت 51 ساله تجربه می نمایند، 3) بازای یک احتمال معین وقوع خشکسالی ، با افزایش دوره برنامه ریزی، ریسک خشکسالی افزایش می یابد. بعنوان نمونه، مشخص گردید که بازای 50 درصد احتمال وقوع خشکسالی، ریسک خشکسالی در ایستگاه بوشهر و تهرن بیشتر از اصفهان و مشهد است.

کلیدواژه ها:

خشکسالی ، دوره بازگشت ، ریسک ، برنامه ریزی منابع آب ، ایستگاههای قدیمی ایران