طراحی مدل حفاظت کیفی آبخوان دشت قم با تأکید بر پدیده هجوم آب شور

امروزه افزایش جمعیت از یکسو، و برداشت بی رویه آب سفره های زیر زمینی برای مقاصد گوناگون صنعت و کشاورزی، از سوی دیگر سبب شده است تا پدیده تداخل آب شور و شیرین چه در نواحی ساحلی دریاها و چه در هر نقطه دیگری که امکان وقوع این پدیده وجود دارد، مورد توجه بیشتری قرار گیرد. در کشور ما نیز با توجه به وفور و پراکندگی پلایاهای متعدد، پهنه های وسیعی از دشتها در معرض خطر هجوم آب شور قرار دارند. از جمله دشت قم که با توجه به قرارگیری در حاشیه غربی دریاچه نمک با این پدیده روبروست. اگرچه شواهد تجربی و سوابق تاریخی دلایسل متعددی مبنی بر تخریب کیفیت منابع زیر زمینی دشت بدست می دهند، لیکن در این پژوهش ابتدا با یک روش ساده که بر اساس تحلیل اطلاعات هیدروگراف چاههای مشاهده ای استوار است، احتمال وجود این پدیده اثبات گردید، سپس به منظور بررسی چگونگی آلودگی آبخوان در اثر پیشروی آب شور دریاچه نمک، قسمت عمده آن از نظر کمی و کیفی شبیه سازی شده و مورد مطالعه قرار گرفت. شبیه سازی کیفی نیز برای پیش بینی روند دشت قم انجام شد. شبیه سازی کمی با هدف تخمین ضرایب هیدرولیکی آبخوان و با استفاده از کد VISUAL MODFLOE 3.1 در یک دوره پنج ساله از 1379 تا 1384 برای تخمین وضعیت تراز آب انجام شده و سپس با وارد کردن اطلاعات مربوط به یون کلر بعنوان آلاینده اصلی حاصل از تهاجم آب شور دریاچه در آبخوان آب شیرین، شبیه سازی کیفی توسط کد MT3D انجام گردید. در نهایت نتایج شبیه سازی کمی آبخوان نشان داد که ورود آب شور دریاچه نمک به آبخوان سبب کاهش افت سطح آب در نواحی نزدیک به مرز تداخل آب شور و شیرین نسبت به مرزهای بالا دست گردیده است، همچنین نتایج شبیه سازی کیفی نیز نشان داد که انطباق قابل قبولی بین اندازه گیریهای صحرایی و خروجی مدل شبیه سازی شده وجود دارد و با اطمینان قابل قبولی می توان وضعیت تهاجم آب شور به آبخوان دشت قم در آینده را پیش بینی نموده و راهکارهای مدیریتی مناسب برای جلوگیری از فاجعه زیست محیطی آتی را ارائه نمود.

کلیدواژه ها:

آبخوان ، مدل ریاضی کمی و کیفی ، آلاینده کلر ، کالیبراسیون