محمد ملکی - استادیار، دانشکده مهندسی دانشگاه بوعلی سینا
فرخ انصاری - کارشناس ارشد عمران، دانشکده مهندسی دانشگاه بوعلی سینا

حفاری و اجرای تونل‌ها در مناطق شهری عمدتاً در زمین‌های سست و اعماق کم انجام می‌پذیرد. به لحاظ تأثیر حفاری و اجرای تونل‌ها روی مناطق و سازه‌های مجاور، طرح و محاسبه آنها از اهمیت زیادی برخوردار خواهد بود. امروزه احداث تونل در مناطق شهری با عنایت به اهمیت کنترل تغییر مکان‌های زمین وکاهش تأثیر روی پی سازه‌های اطراف، با استفاده از ماشین‌های حفاری با جبهه کار بسته صورت می‌گیرد. کدهای محاسباتی (مخصوصاً اجزای محدود و تفاوت‌های محدود) با توجه به وجود کامپیوترهای بزرگ حافظه و سریع، امکان مناسبی را در مدل‌سازی عددی مراحل مختلف اجرای تونل‌ها در اختیار مهندسین قرار داده‌اند. با این همه صحت نتایج تحلیل نه تنها بستگی به مدل کردن صحیح مراحل مختلف اجرای تونل دارد، بلکه وابسته به نوع مدل رفتاری مورد استفاده در کد محاسباتی می‌باشد. برای بررسی موضوع در این تحقیق نتایج ابزار دقیق تونل‌های منطقه وز شهر لیون فرانسه که با ماشین حفاری تونل (TBM) به کمک بنتونیت تحت فشار حفاری شده‌اند، جهت اعتبار بخشی تعدادی مدل رفتاری ارتجاعی خمیری مورد استفاده قرار گرفته است. این مدل‌های رفتاری عبارتند از مدل‌های ارتجاعی خمیری کامل موهر کولمب، دراکر پراگر و مدل ارتجاعی خمیری با سخت شوندگی سینماتیک CJS3. پس از تعیین پارامترهای هر یک از این مدل‌ها با استفاده از نتایج آزمایش‌های سه محوری و پرسیومتری (که در برنامه مطالعات ژئوتکنیک منطقه فوق انجام گرفته‌اند) با استفاده از برنامه FLAC تحلیل عددی صورت گرفت. نتایج بدست آمده نشان دهنده اهمیت انتخاب مدل رفتاری و نیز در نظر گرفتن صحیح مراحل اجرای تونل در تحلیل می‌باشد.

تونل، زمین نرم، تحلیل عددی، مدل رفتاری