محمد حسن زاده - کارشناس ارشد آبخیزداری، مدیریت آبخیزداری جهاد کشاورزی خوزستان

این بررسی توسط نگارنده در سال 1375 در چارچوب مطالعات اقتصادی و اجتماعی مرحله توجیهی طرح آبخیزداری رودخانه دره گپ گناوه انجام گردیده مطالعات مذکور توسط مهندسین مشاور سازآب انجام و در نهایت تصویب گردیده است. محدوده مورد مطالعه با مساحت 77575 هکتار درمحدوده ارتفاعی 9 تا 1020 متر از سطح دریا بوده و دارای اقلیم گرم بیابانی بروش امبرژه می باشد. متوسط بارندگی 241 میلیمتر در سال و اکثرا در زمستان بارش داریم. درجه حرارت فوق العاده زیاد و تبخیر سالیانه 3812 میلیمتر میباشد. محدوده دارای دو واحد کوهستانی و دشتی بترتیب با مساحتهای 21611 هکتار در استان فارس و 55964 هکتار در استان بوشهر می باشد. جمعا حوزه بر اساس آمار سال 1374 دارای 456 خانوار و 2918 نفر جمعیت می باشد. محدوده دشتی حوزه که محل روستاها و مزارع کشاورزی است در بخش مرکزی ، دهستان حیات داود شمالی شهرستان گناوه واقع بوده و دارای 403 خانوار و 2508 نفر جمعیت بوده است، و عشایر حوزه که ترکهای قشقائی طایفه کشکولی بزرگ می باشند و در ناحیه کوهستانی قشلاق می گذرانند دارای 53 خانوار و 410 نفر جمعیت در سال 74 بوده اند. مطالعات در منطقه نشان داد که جمع آوری آب باران که نسبتا از لحاظ میزان سالیانه کم نیز می باشد چه در بخش مصارف شرب و چه در بخش کشاورزی در منطقه از گذشته های دور بعنوان راه سازگاری با محیط خشک و بی آب منطقه صورت گرفته و این موضوع علیرغم محدودیت های شدید محیطی در حور توجه و نشان دهنده ذوق و هنرمندی ساکنین منطقه میباشد. بدین شکل که اهالی به کمک احداث آب انبار (عمومی و خصوصی) برای شرب و بکمک احداث بند سارها در بخش کشاورزی آب استحصال می نمایند تا ضمن انکه با کم آبی محیط سازگار گردند در حفظ آبخیز نیز تلاش داشته باشند. بعبارت دیگر با زراعت سیلابی آنها موفق شده اند سطحی معادل 216 هکتار را به زیر کشت خرما (نخل) بصورت دیم ببرند. بعلاوه از سنتهای خوب گذشته که برای حفاظت آبخیزها حائز اهمیت بوده است کاشت درختان گزشاهی (Tamarix aphylla) بوده است. بنابراین تامین آب شرب بکمک آب انبارهای عمومی و خصوصی، احداث بندسارها برای تولید خرمای دیم با تولید 3 تن در سال و کاشت درختان غیر مثمره نمونه هائی از سازگاری و سازش با محیطی طبیعی است که توسط مردم انجام میگردد و این مقاله سعی در معرفی آنها و نقش آنها در حفاظت آبخیزدارد.

اقتصادی و اجتماعی ، حوزه آبخیز ، دره گپ گناوه ، روشهای سنتی استحصال آب ، شرب ، کشاورزی ، حفظ آبخیز ، گزشاهی