حسن هاشمی زرج آباد - استادیار و عضو هیئت علمی گروه باستان شناسی دانشگاه بیرجند
زهرا روشندل - دانشجوی کارشناسی ارشد باستان شناسی دانشگاه بیرجند

هنر و معماری از پیشینه طولانی برخورداربوده و با زندگی مردم پیوند نزدیکی داشته است. معماری از بارزترین جلوه های فرهنگ هر قوم و دوره تاریخی و نمایش گر محیط زیست آدمی است.درطول تاریخ و با رشدهنر معماری، ساختمان سازی علاوه بر تأمین سرپناه درجهت آسایش وشرایط مطلوب زندگی، نیازهای روانی را نیز پاسخگو بوده است.فضاهای خانه های سنتی بر اساس یک الگوی کاملاً ایرانی در سطح افقی وعمودی نظم می گیرد و بر اساس یک سلسله مراتب ، دسترسی از یک حوزه عمومی به یک حوزه خصوصی صورت می پذیرد.شهرستان نهبندان درجنوب استان خراسان جنوبی درحاشیه کویرلوت ودرمنطقه ای خشک و بیابانی واقع شده است ، بی تردید شرایط اقلیمی و زیستی این خطه تأثیر چشم گیری در معماری ، ساخت ابنیه وشکل گیری خانه های قدیمی ایفا می کند، به گونه ای که نام اغلب فضاهای معماری( اتاق ، هشتی،کرسی ، زمستان نشین ، سردابه و...) از همین ویژگی اقلیمی آنها گرفته شده است. بنا براهمیت ونقش مؤثر خانه های تاریخی در شکل گیری بافت شهری ، ضرورت مسئله و فقدان منابع علمی کافی در این زمینه ، با انجام مطالعات میدانی نگارندگان و با روش توصیفی تحلیلی این معماری و عناصر سنتی آن مورد تحقیق قرار گرفت. نتیجه پژوهش بیانگر آن استکه وجود عناصر معماری سنتی نهبندان متأثر از ویژگی های اقلیم گرم وخشک بوده، مصالح ساختمان ها ، علاوه بر توانایی های سازه ای وتوجه به مسائل اقتصادی وتأمین مصالح از نقاط نزدیک ، بهترین شکل بهره برداری از انرژی محیطی را نشان می دهد.

معماری سنتی ، خانه ، قاجار ، نهبندان