مریم اسفندیاری ظهیر - کارشناس ارشد معماری منظر دانشگاه تربیت مدرس
مجتبی انصاری - مدیر گروه معماری دانشکده هنر و معماری دانشگاه تربیت مدرس

ساختار و توسعه شهرهای امروزی زمین های کشاورزی و حومه ی شهر را در بر گرفته و آنچه از منظر سبز شهر باقی مانده است صرفا لابه لای ساختار های صنعتی و مسکونی به عنوان حداقل تأمین طبیعت شهری برای انسان است.در گذشته ی شهرهای ایرانی، شش های شهری که سهم وسیعی از فضای شهرها را به خود اختصاص داده بود، تفرجگاه و تأمین گننده ی نیازهای روحی افراد به طبیعت نیز بوده است..این روند با توسعه شهرها و افزایش رویکردهای اقتصادی با تغییر در کاربری ها و طراحی عملکردهای نوین دستخوش تغییر گشت و منجر به باز نگری در طراحی فضاهای باز شهری در ساختار های جدیدشد. . این رویکرد نتایجی از جمله مناظر کشاورزی شهری را در بر داشت. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و جمع آوری اطلاعات به شیوه کتابخانه ای و مصاحبه به همراه مطالعات میدانی در مورد باغ ایرانی(باغ بلبل - باغ ارم شیراز) این امر در حالی است که در تاریخ شکل شهر های ایرانی خصوصا در شهرهای عصر صفوی ، برنامه ریزی بگونه ای صورت پذیرفته است که طرح باغ ها در درون شهر ها به عنوان مناظری مثمر علاوه بر تأمین حداکثری زیبایی سیمای شهر با توجه به نظام کاشت و نظام زمین از فضای سبز درون شهری به عنوان تأمین نیازهای کشاورزی نیز استفاده گردیده. وجود درختان میوه متنوع در باغ های ارم وماهان اهمیت تولید محصولات خوراکی هد فدار برای مصرف انسان و سایر جانوران را در نظام طراحی فضاهای سبز سنتی نشان می دهد. . با این رویکرد منابع خاک و آب و انرژی مصرف شده در فضای سبز شهری مورد بهره برداری بهینه قرار می گیرد و فضای سبز به فضایی تولید کننده بدل می شود. با تداوم کشاورزی شهری،یا بعبارتی طراحی فضاهای مثمر منظر شهری، فضای سبز شهر با مسایل اجتماعی، اقتصادی و محیطی ارتباط مؤثر پیدا خواهد کرد و کاهش هدر رفت انرژی که از جمله مهمترین سیاست های توسعه پایدار نیز می باشد، محقق میگردد.این سیاست به عنوان یک اصل در طراحی شهر های تاریخی ایرانی وجود داشته است که بر اساس اسناد موجود به شایستگی با توجه به خشک بوم سرزمین ایران نقش راهبردی خود را در طراحی فضاهای شهری و باغ های درون شهری با ترکیبی بصری از گونه های زینتی و مولد، ایفا نموده است.این نگرش حکیمانه مرهون رویکردهای دقیق به منظر و فضای سبز باهدف های چند عملکردی می باشد. در حال حاضر تولید و پرورش محصول در شهر در دو بعد یعنی حفظ کشاورزی و باغات موجود در قالب عملکرد های جدید و ایجاد فضاهای مثمر جدید قابل بررسی است.امروزه جهت تحقق کشاورزی شهری بایستی بر موانعی از جمله تغییر دیدگاه شهروندان و مسئولان به کاربری های فضای سبز در شهر با راهکارهایی بدیع از مشارکت های اجتماعی و بهره های اقتصادی و ایجاد فرصت ها، فائق آمد.

باغ ایرانی، کشاورزی شهری، منظر مثمر،مناظر تولیدی