فرید مدرسی - دانشجوی دانشگاه آزاد اسلامی واحد مهاباد
خشنود علیزاده - استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد مهاباد
نبات نقشبندی - عضو هیات علمی دانشگاه پیام نور اشنویه

با توجه به اثرات تنش خشکی بر عملکرد سوخ پیاز و محدودیت منابع آب در کشور لازم است که در زمینه تحمل خشکی و اثرات آن بر پیاز، بررسی های بیشتری در مناطق کشت پیاز انجام گیرد. در این پژوهش، برخی خصوصیات زراعی در 20 مورفوتیپ انتخابی از توده های بومی پیاز درقالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار و در دو شرایط تنش و بدون تنش خشکی در سال زراعی 94-1393 در مراغه مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس داده ها نشان داد که اختلاف بسیار معنی داری بین مورفوتیپ ها از لحاظ اکثر صفات مورد بررسی وجود دارد. مقایسه میانگین مورفوتیپ ها، کاهش این صفات را در اثر تنش خشکی نشان داد. مورفوتیپ های قرمز آذرشهر گوگان و قولی قصه از نظر عملکرد و اکثر صفات ارزیابی شده برتر از سایر مورفوتیپ ها بودند. ارتباط بین صفات مختلف و عملکرد سوخ در شرایط تنش و بدون تنش، بسیار متفاوت بود. عملکرد سوخ فقط در شرایط بدون تنش دارای همبستگی مثبت و معنی دار (P<0.01) با صفات تعداد برگ و قطر سوخ بود. تجزیه خوشه ای با استفاده از شاخص های تحمل خشکی و داده های حاصل از هر دو شرایط تنش و بدون تنش، بر اساس میانگین تمامی صفات با استفاده از داده های استاندارد شده و به روش Ward، لاین ها را به دو خوشه تقسیم نمود. مورفوتیپ هایی که در خوشه اول قرار گرفته بودند از نظر اکثر صفات مورد مطالعه نسبت به میانگین کل ارزش بیشتری داشتند. برآورد ضرایب تحمل و حساسیت به خشکی نشان داد که 7 مورفوتیپ دارای بیشترین ضریب تحمل خشکی بودند. این مورفوتیپ ها در هر دو شرایط تنش و بدون تنش خشکی توانستند عملکرد بالایی داشته باشند. در مجموع چنین نتیجه گیری شد که مورفوتیپ قولی قصه محلی چروک سفلی، مورفوتیپ قرمز اناری شکل گوگان 1 و نیز قرمز گلبی شکل گوگان از تحمل خشکی نسبتا بیشتری برخوردار بودند و مورفوتیپ قرمز نیشابور 1، با بیشترین حساسیت به خشکی شناسایی شد.

پیاز، تنش خشکی، مورفوتیپ قرمز