مهدی کرمانی - دانش آموخته کارشناسی ارشد مهندسی علوم و صنایع غذایی – مواد غذایی، دانشگاه آزاد اسلامی محلات، کارشناسی ارشد علوم تاریخی – تاریخ تشیع دانشگا

چربی ها در طب سنتی نوعی بلغم هستند و حاصل از برودت دم بوده و نوع حیوانی آن به شحم(پیه) و سمین و الیه(دنبه) تقسیم شده و به نوع گیاهی آن دهن می گویند که این دهن یا ذاتی است مانند روغن کنجد و زیتون یا از خواباندن گیاه در روغن حاصل می شود مانند روغن بنفشه که بیشتر برای روغن مالی ماساژ و استعمال پوستی بکار می رود. در پزشکی لیپیدها میزان مصرف و آسیب پذیری آنها در برخی شرایط تولید فرآوری بسته بندی و پخت و پز می باشد که نتیجه آن در مخاطره قرار گرفتن سلامت مصرف کننده می باشد. برودت، کثافت و انعقاد بر شحم غالب تر است و دهنیت و مائیت بر سمین غالب تر است. به عنوان مثال سمن البقر با شحم البقر متفاوت و اولی به روغن شیر گاو دومی به پی بدن آن اطلاق می گردد و گاه دومی به طور خاص منظور چربی قلوه گاه می باشد. در طب سنتی – اسلامی و روایات روغن شیر گاو بسیار ارزشمند و حتی نوعی پادزهر است اما از افراط در مصرف آن در پیرامون منع شده است. روغن دنبه به علت جذب پوستی بالا به همراه داروها ارزش دارد و رسول اکرم از مصرف پی همراه گوشت گوسفند منع نمودند و خود آنها را جدا می نمودند. در طب سنتی تجمع بخری انواع بلغم مانند چربی عامل مرگ فجا یا سکته قلبی و همینطور سکته مغزی می باشد. روغن های گیاهی مانند زیتون در طب سنتی اسلامی با ارزش ترین روغن است. در پزشکی این مواد قدرت انرژی زایی بالایی دارند اما در صورت عدم تحرک کافی تمایل به تجمع در بدن دارند از نظر طب سنتی نیز دارای طبع گرم و مرطوبند اما در صورت عدم توانایی بدن به شکل توده بلغمی سرد و مرطوب در بدن ذخیره می گردند. بر خلاف اعتقاد برخی این توده های ذخیره شده در بدن منبع ویتامنی آن نیست تنها ماده ای که تلغیظ شده ان منبع درمانی خوب ویتامین آ است روغن کبد ماهی است. چربی زرده تخم مرغ و شیر هم از منابع خوب ویتامین آ خصوصاً در کودکان است. در متون طب اسلامی آمده است رسول خدا هرگاه غذای چرب می خورد کمتر آب می نوشید عرض شد یا رسول الله شما کب آب می نوشید فرمود: این برای غذایم گواراتر است. امام علی (ع) فرمود: با روغن زیتون خورشت بسازید چرا که روغن نیکان و خورش برگزیدگان است امروزه ثابت شده است که اسیدهای چرب موجود در روغن زیتون دارای درصد بالایی از پیوندها دو گانه آن هم از یک نوع می باشند که آن را به یکی از روغن های مقاوم در برابر فساد و حرارت تبدیل کرده است. از طرفی اسیدهای چرب موجود در آن موجب سلامت قلب و عروق و مانع افزایش کلسترول نوع بد در خون می گردد و هیچ روغنی از لحاظ ساختار با آن برابری نمی کند. امام علی (ع) روغن گاو را درمان و شفا می دانستند اما امام صادق آن را بر پیرامون منع می کردند. پیامبر هر بار شیر می نوشید می فرمود چربی خوبی دارد دانشمندان غربی بعد از تحقیق و آزمایش متوجه شدند که روغنی که از کره دوغی گرفته می شود یک فعال کننده خوب کبد و یک داروی ضد سم است و یک قاشق مرباخوری آن در روز ضد چاقی و مصلح کبد است. از چربی های مهم می توان امگا – 3 را نام برد که به مصرف متناسب منبع آن یعنی ماهی تازه در روایات اشاره شده است . چربی امگا – 3 ماهی عمدتاً از دو نوع اسید چرب DHA و EPA بر خلاف تصور عموم در برگ های خرفه تخم بذرک و روغن آن روغن منداب خرفه گردو برخی بادام ها جلبک و خزه های دریایی وجود ندارد و فقط اسید الفا لینولنیک آنها در شرایطی می تواند در بدن به DHA تبدیل گردد. در طب سنتی مکمل مغز انسان عضوی بلغمی است و برای حفظ بافت خود نیاز به نوع خاصی از غذاهای بلغم زا دارد که یکی از آنها ماهی است. در صورت عدم تحرک از روغن های مضر جامد می توان روغن دنبه را نام برد. در مکتب طب اسلامی بین روغن شیر گاو با سایر روغن های جامد مانند چربی گوشت. روغن شیر، گوسفند، دنبه و ... فرق گذاشته شده است در احادیث ما روغن شیر گاو شفا عنوان شده است در حالیکه اشاره شده رسول اکرم (ص) پی و چربی های گوشت را تا جایی که می شد جدا می کردند. زیاد خوردن دنبه را دردی می دانستند که وارد شکم می گردد و چربی گوسفند را عامل بیماری قلمداد می کردند مصرف بالای چربی را خصوصاً بعد از 40 سالگی عامل سخت شدن (رگهای) قلب می دانستند و روغن زیتون ا سرور روغن ها می نامیدند (سیره ایشان درست مطابق توصیه های تغذیه ای روز است). روغن کرمانشاهی گاوی خالص همان روغن توصیه شده معصومین (ع) است روغنی که در طب سنتی ما بسیار خواص درمانی آن اهمیت داده شده است و تحقیقات اخیر نیز حاکی از وجود عوامل ناشناخته رشد و ترمیم در آن است در کلام معصومین (ع) هیچ روغنی از نظر گستره اثرات مفید در بدن همسنگ روغن شیر گاو نیست. اما این به معنای بی رویه استفاده کردن آن نیست در روایات بیشتر از این روغن به دارو تعبیر شده است پس مصرف آن تدبیر می خواهد. لازم به اشاره است روغنی که در روایات به عنوان نان خورش معرفی شده و سرور روغن هاست روغن زیتون است که البته شرایط مصرف آنهم مهم است. در پایان با توجه به بررسی دقیق ساختار و تاثیر روغن ها و چربی های مختلف بر بدن انسان و اصول نگهداری آنها و همچنین دقت در متون طب اسلامی – سنتی 59 راه کار جهت مصرف مناسب لیپیدها از جهت کمیت و کیفیت ارائه گردید.

اصلاح الگوی مصرف،چربی، طب سنتعی، صنایع غذایی، علو پزشکی، سلامت