علی مدنیان محمدی - دانشجوی کارشناسی باستان شناسی دانشگاه بیرجند
حسن هاشمی زرج آباد - استادیار گروه باستان شناسی دانشگاه بیرجند

آسیاب ریگاره در بافت تاریخی محمدیه واقع شده است و جلوه ای از معماری دستکند در شهر نایین به شمار می آید. عدم وجود رود جاری در این منطقه و وفور قنات باعث شده که در گذشته علاوه بر استفاده از آب قنات برای کشاورزی و مصارف روزانه، در مسیر این قنات ها آسیاب هایی را طراحی کنند که از انرژی آب آن برای تولید آرد بهره گیری شود. از جمله قنات های قدیمی نایین، قنات«که خسرو» است که آسیاب ریگاره در مسیر آن حفر شده است. معماری این آسیاب از نوع معماری دستکند عمودی و در دسته فضاهای زیر زمینی قرار می گیرد.نگارندگان در این مقاله می کوشند با روش پژوهش توصیفی-تحلیلی و با تکیه بر مطالعات کتابخانه ای و میدانی، تاثیرآب قنات برشکل گیری آسیاب زیر زمینی ریگاره را بررسی کنند.نتیجه پژوهش بیانگر آن است که طراحی و حفر این آسیاب به عنوان یک سازهء آبی وابسته به قنات علاوه بر جنبه تکنیکی برای آبرسانی قنات مذکور،در وهله اول به مثابه اجازه حق عبور قنات از زمین های این منطقه بوده و جنبه حقوقی داشته است.

معماری دستکند،ریگاره،قنات،آسیاب زیر زمینی،محمدیه نائین