هادی قربانی - ۱- استادیار دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی شاهرود
محمد اکبری شمسی خان - دانشجوی کارشناسی ارشد زمین شناسی زیست محیطی دانشگاه صنعتی شاهرود

ژئوفاژیا یا ژئوفاژی به عنوان یک عادت غیر قابل کنترل به خوردن خاک مانند رس و دیگر انواع خاک تعریف می شود که عمدتاً در کشورهای فقیر و کم درآمد و خصوصاً در بچه های زیر سه سال و زنان باردار رایج است. خوردن خاک چه به صورت ارادی و چه غیر ارادی، یک سابقه تاریخی و وقایع شگفت انگیز دارد. تحقیقات مرتبط نشان می دهد یک لایه رس غیر عادی مربوط به زمانهای ماقبل تاریخ در تپه های کالامبو در زامبیا کشف شده است که نشان می دهد قسمتی از این رس توسط انسان یا انسانهایی خورده شده است. همچنین، وان هامبولت در گزارش سفرهایش به آمریکای جنوبی در بین سالهای 1799و 1804 آورده است که در آن زمان طوایفی را در پرو دیده است که خاک رس می خورده اند. در اواسط قرن نوزدهم در شمال سوئد، برای بالا بردن کیفیت مزه نان، آرد را با خاک رس مخلوط می کرده اند. در ایران نیز از گذشته های دور،خاک خوری دربعضی از نوزادان و زنان باردار رویت شده که با خوردن روزانه مواد نشاسته دارجبران می شده است. بطور کلی، رس خاک با یک ظرفیت تبادلی بالای کاتیونی که به خوبی اشباع می شود، می تواند برخی از مواد معدنی را آزاد و تشدید کرده و برخی عناصر را مثل روی، آهن، منگنز و مس را جذب کرده و مانع جذبشان توسط بدن شود که کمبود این عناصر به عوارضی چون کوتاه قدی، کم خونی، هپوگونادیسم، بزرگی کبد و طحال وبیماریهای پوست می انجامد. دراین مرور، سعی شده است به پدیده ژئوفاژیا و ابعاد تغذیه ای و زیست محیطی آن درایران و جهان که می تواند یک خطر جدی برای سلامتی انسان باشد، پرداخته شود.

ژئوفاژیا-رس –آهن- روی- کم خونی- کوتاه قدی