رکسانا طورانی - دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت محیط زیست

بدون شک یکی از پایه های اصلی و اساسی در توسعه جوامع کشورهای مختلف جهان ، آب است . توسعه منابع آب با ایجاد سدهای بزرگ و کوچک بر حسب موقعیت و شرایط آن تغییرات زیست محیطی بسیاری را فراهم می سازد . اثرات متقابل سدها برمحیط زیست را می توان در دو مقوله ، اثرات مثبت ونتایج منفی جستجو نمود . سد به عنوان یک مانع در بستر رودخانه ، خصوصیات فیزیکی وشیمیایی متفاوتی در محل سد ، سراب و پایاب آن ایجاد می نماید . زلزله های القایی یکی از فرایندهای خاص ژئوفیزیکی در ناحیه ای است که سد ساخته می شود . با احداث سد و ایجاد یک مخزن بزرگ آب ، چند میلیارد تن بار جدید برکف مخزن وارد می آید . شواهد موجود نشان می دهد که مخازن ساخته شده توسط انسان ، موجب بروز لرزه های کم عمق در اثر افزایش بار اعمال شده در مناطق با خط های گسله حساس می شود . این پدیده اولین بار در اثر ایجاد دریاچه مید (Mead) برروی رودخانه کلرادو در سال 1935 مشاهده شد . تحقیقاتی در مورد وقوع زلزله القایی در نتیجه آبگیری 20 سد بزرگ دنیا انجام شده است و هم اکنون می توان این عقیده را باور داشت که هنگام پر شدن دریاچه سد ، زلزله های القایی با شدت های مختلف اتفاق افتاده است .مشکل خطرناکی که ممکن است زلزله القایی در پی داشته باشد ، به جلو انداختن زلزله ها ی طبیعی و یا تشدید آنها می باشد . همچنین زمین لغزش ها از بلایای ثانویه حاصل از زمین لرزه ها هستند که درمناطق دارای شیب و تپه ماهوری رخ می دهند . بدیهی است که احتمال وقوع زمین لرزه ها به فعالیتهای تکتونیکی در محل ، گسلها ، دوری یا نزدیکی به مراکز زلزله های قبلی ، سابقه زمین لرزه در محل و همچنین ارتفاع آب در مخزن بستگی دارد . با توجه به گزارشات موجود به نظر می رسد که بررسی زلزله های القایی در مخازنی که بیش از یک میلیارد متر مکعب ظرفیت دارند ، ضروری می باشد . علاوه برشاخص فوق ، طراحان سد بایستی مطالعات لازم را درمورد وضعیت کنونی تکتونیکی ، تنشها در سنگ پی و لایه های عمیق انجام دهند و بر آثار تشکیلات آتشفشانی منطقه در دوره های اخیر تاکید زیادی شود و گسلهای فعال در مخزن یا نواحی اطراف سد و مخزن مورد شناسایی قرار گیرد .

محیط زیست ، سد ، زلزله القایی ، گسل