شفیقه علی اصل - دانشجوی دوره دکتری معماری، واحد بروجرد، دانشگاه آزاد اسلامی، بروجرد ، ایران
محمدرضا بمانیان - استادگروه معماری ، واحد تهران، دانشگاه تربیت مدرس ، تهران، ایران

ویژگی های متفاوت انسان ها در گذر زمان، از لحاظ فرهنگی باعث پیدایش خانه هایی با ویژگی های متفاوت و خاص شده است. در واقع می توان چنین بیان نمود که خانه بیانی از فرهنگ انسانهاست. درچند دهه اخیر تغییر سبک زندگی باعث تغییر فرهنگی درزندگی مردم شده است. همینطور کالبد خانه نیز دچار تغییر و دگرگونی اساسی شده است. راپاپورت از شاخص ترین نظریه پردازانی است که معتقد است برای شناخت یک خانه باید فرهنگ ساکنان آن را شناخت. سوال اصلی مقاله حاضر این است که فرهنگ تا چه اندازه ای در شکل گیری کالبد خانه های مدرن و سنتی تاثیرگذاراست. و مهمترین علت شکل گیری فضاهای خانه ها چیست؟روش تحقیق مورد استفاده در مقاله پژوهشی موردی است. برای بررسی میزان تاثیر فرهنگ در شکل گیری کالبد خانه، دو خانه، یکی از دوره قاجار و دیگری از دوره معاصر در شهر تبریز انتخاب شدند. برای شناخت این دو خانه از دیدگاه فرهنگی ایمس راپاپورت بهره گرفته شد. بمنظور بررسی میدانی علاوه بر مشاهده، و به مصاحبه عمیق با ساکنان قدیم و کنونی این خانه ها پرداختیم و بعد از حصول آشنایی ابتدایی با بستر فرهنگی دو محیط مصنوع مورد بررسی به تفکیک دو مفهوم فرهنگ و محیط پرداخته شد. سپس پیوند و ارتباط میان اجزاء، در کل و جزء بناها بررسی شد. در گام نهایی با تجمیع و ترکیب دوباره اجزاء و تبیین پیوند میان آن ها تعمیمی حاصل شد که طی آن رابطه بین فرهنگ و خانه به خوبی مشخص شد. نتیجه حاصل از این بررسی حاکی از این امر است که نظریه راپاپورت در خانه سنتی مصداق داشته و این موضوع در خانه معاصر صادق نیست. در خانه سنتی فرهنگ عامل اصلی تاثیر گذار در کالبد خانه ها است. اما در خانه های معاصر بر عکس کالبد خانه باعث ایجاد انواع جدیدی از فرهنگ ها شده است.

فرهنگ، کالبد، خانه حیدرزاده، خانه دانش، راپاپورت