حسن عاشوری - دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تهران

در وضعیت پژمردگی شهری، استهلاک عملکردی و کالبدی، واحدهای مسکونی و در پی آن فضای اجتماعی شهر را در بر می-گیرد. رشد و زوال و پژمردگی شهری یکی از فراگیرترین فرایند ها و تحولات جغرافیایی است که پیامدهای گوناگونی در عرصه های شهری و نواحی پیرامون آن بر جای می گذارد. بخش مرکزی شهر تهران که از دیرباز تاکنون از مراکز مهم این شهر تاریخی محسوب می شود، امروزه برخی از ویژگیها و نشانههای مناطق پژمرده شهری را در خود دارد و از این بابت این بخش از پیکره شهر را مظنون به پهنهای دارای ویژگیهای پژمردگی نموده است؛ چرا که برخی از نشانههای پژمردگی شهری در آن مشاهده میشود. در همین راستا هدف پژوهش حاضر تحلیل و شناسایی برخی نشانه های پژمردگی شهری در مرکز کلان شهر تهران (منطقه 12) است. این پژوهش به صورت توصیفی – تحلیلی انجام پذیرفته است. به منابع متعدد و متنوعی ( کتابخانه ای، اسنادی، اینترنتی و ...) مراجعه و تلاش شده است ضمن کسب اطلاعات مورد نیاز تلفیقی از آنها، روش مطالعه کل نگر و تحلیلی به عمل آید. نتایج پژوهش نشان داد که نرخ رشد سالانه جمعیت در دوره زمانی 1395-1365 در منطقه 12 برابر 0.52- بوده است. علاوه بر این، سهم جمعیتی منطقه 12 از کل جمعیت شهر تهران نیز از 4.47% در سال 1365 به 2.7% در سال 1395 کاهش یافته است. از کل مساحت منطقه 12 حدود 37%، (594) هکتار را بافت فرسوده به خود اختصاص می دهد. حدود 5/40% کل بلوک ها در منطقه فرسوده می باشند. از کل پلاک های موجود در منطقه 12 حدود 6/56% برابر 26219 پلاک فرسوده است. همچنین حدود 75% کل واحدهای مسکونی منطقه در بافت فرسوده قرار دارد. حدود 80% کل واحدهای مسکونی منطقه مساحتی حدود 100 متر مربع و کمتر داشته اند. از کل واحدهای مسکونی در اختیار خانوار حدود 34416 واحد، 1/45% به صورت (رهن / اجاره) در اختیار خانوار قرار گرفته است. کاربری های فضای سبز و پارک، فضای باز تفریحی – فراغتی و تاسیسات و تجهیزات درصد بسیار ناچیزی از مجموع کاربری ها را در بر می گیرند و تقریبا می توان گفت که این کاربری ها در ناحیه وجود ندارند. در مقابل؛ کاربری زمین بایر و ساخته نشده حدود 5/4 درصد مجموع کاربری ها را در بر می گیرد.

پژمردگی شهری، نشانه ها، مرکز شهر، کلان شهر تهران، منطقه 12