مسعود تابش - دانشیار و مدیر قطب علمی مهندسی و مدیریت زیرساختها، دانشکده مهندسی عم

آب بحساب نیامده و یا آب بدون درآمد در شبکه های توزیع آب شرب بصورت تفاضل حجم کل آب ورودی و حجم آب مصرفی اندازه گیری شده، تعریف می شود . آب بحساب نیامده به دو دسته هدررفت ظاهری ( غیرفیزیکی ) و واقعی ( فیزیکی ) تقسیم می گردد . مطالعات آب بحساب نیامده در طول پانزده سا ل اخیر در کشور ایران به تدریج انجام شده و در حال حاضر در پایلوت های متعددی در حال اجرا است . هرچند که هنوز هم متوسط کشوری آب بدون درآمد حدود 30 درص د می باشد که حداقل 50 درصد آن براساس استانداردهای بانک جهانی قابل کاهش می باشد . در این مطالعات با استفاده از عملیات کارگاهی و دفت ری، اجزای مختلف آب بحساب نیامده ( بدون درآمد ) شناسایی می گردد . در هدررفت واقعی آب از شبکه به هدر می رود، اما در هدررفت ظاهری بدلیل وجود خطای انسانی و اندازه گیری، آب مصرف می شود ولی مقدار آن و هزینه های مربوط ه، اندازه گیری و محاسبه نمی شود . در مطالعات آب بح ساب نیامده بر اساس تشکیل معادله بالانس سالانه آب در شبکه، روش تحلیل مولفه ای و یا تحلیل حداقل جریان شبانه درصد و مقدار و اجزای هر نوع هدررفت تعیین می گردد . خطای کنتورها، کنتور خوانها، مدیریت و مصارف غیر مجاز و مجاز اندازه گیری نشده، اجزای هدررفت ظاهری و نشت مرئی ( حوادث ) ، نشت و سرریز از مخزن و نشت نامرئی از لوله ها و تاسیسات، اجزای هدررفت واقعی می باشند . روش مطالعات و محاسبه اجزا ی آب بحساب نیامده ( بدون درآمد ) درطول سالیان اخیر در کشور ایران دارای استاندارد مدونی نبوده است و به همین دلیل در مواردی موجب بر وز مشکلاتی در آمار و اطلاعات شرکتهای آب و فاضلاب و یا روابط بین شرکتهای آبفا با مشاورین و پیمانکاران طرحهای مطالعاتی و اجرایی آب بحساب نیامده گردیده است . این در حالی است که در چند سال اخیر انجمن جهانی آب ) ) IWA در حال جمع بندی تجارب کشورهای مختلف و ارائه اس تانداردهای لازم در این زمینه می باشد . هرچند که با توجه به نیازها و شرایط بومی هر کشور تدوین استانداردهای ملی ضروری است، بخصوص در شرایط حاضر که هماهنگ کردن فعالیتها و یکسان سازی مفاهیم و روشها از سوی شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور مورد توجه قرار گرفته است . خوشبختانه این مهم توسط دفتر استانداردها و معیارهای فنی وزارت نیرو انجام شده و دستورالعمل شناخت و نحوه مطالعه عوامل مؤثر در آب بحساب نیامده و راهکارهای کاهش آن توسط نویسنده و همکاران در قالب نشریه استاندارد -308 الف تهیه شده است . در این مقاله ضمن ارائه مشکلات موجود در زمینه مطالعات و روشهای کاهش آب بدون درآمد رئوس این دستورالعمل مورد بررسی قرار می گیرد

شبکه های توزیع آب ،آب بحساب نیامده ( بدون درآمد ) ، هدررفت ظاهری و واقعی ، استاندارد -308 الف