محمدجواد زارع - دانشجوی دکتری اکولوژی گیاهان زراعی دانشگاه تربیت مدرس
امیر قلاوند - دانشیار زراعت دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده کشاورزی
فرهاد رجالی - عضو علمی موسسه تحقیقات آب و خاک ایران
محمدعلی خلوتی - موسسه تحقیقات کشاورزی و بیوتکنولوژی ایران

امروزه محیط زیست به دلیل گسترش و افزایش فعالیت‌های صنعتی سبب افزایش آلودگی آب و خاک با عناصر سنگین و انواع دیگر آلودگی‌ها گردیده است. بسیاری از این آلودگی‌ها را می‌توان از طریق بیولوژیک کاهش داد. برخی عناصر سنگین را از طریق کشت گیاهان و تجمع این عناصر درآنها، تعدادی را توسط کرم‌خاکی و شماری را به وسیله قارچ‌های خاکزی می‌توان پاکسازی نمود. کرم‌خاکی از طریق جذب عناصر سنگین در بدن خود و یا کمک به جذب آن توسط گیاه، میکوریزا از طریق افزایش جذب و قابلیت دسترسی آنها توسط ریشه گیاه میزبان و گیاه با انباشته کردن این عناصر در بافت خود سبب رفع آلودگی های زیست محیطی می‌گردند. لومبریکوس ترستریسLumbricus terrestris لومبریکوس کاستانئوس Lumbricus castaneus لوئذریکوس روبلوس Lumbricus rubellus ایسنیا فتتیدا Eisenia fetida و لومبریکوس فرایندی Lumbricus friendi ازگونه‌های کرم‌خاکی به منظورجذب عناصر سنگین سرب، مس، روی، سزیم و کادمیم در بدن خود یا انتقال آن به گیاه محسوب می‌شوند. میکوریزا ازطریق ایجاد کانال بین ریشه گیاه وخاک، افزایش سطح جذب و قابلیت دسترسی فلزات سنگین، جذب این آلودگیها توسط گیاه را امکانپذیر می‌سازد. افزایش میزان همزیستی قارچ میکوریزا با ریشه گیاه منجر به افزایش مقدار جذب فلزات سنگین می‌شود؛ بنابراین هر عاملی که این میزان را بهبود و بیشتر سازد مسلما کارایی پاکسازی آلودگی خاک توسط گیاه را افزایش می‌دهد. فعالیت کرم‌خاکی به علت تولید فیتوهورمون و بهبود شرایط رشد گیاه سبب افزایش میزان همزیستی میکوریزایی و نهایتا پالایش بیشتر خاک از آلوده کننده‌ها می‌گردد. گیاهان علوفه‌ای شبدر درجذب عناصر سنگین به خاطر دارا بودن همزیستی بالا با میکوریزا می‌تواند به عنوان گیاه تله مورد استفاده قرار گیرند. به هرحال کاهش سوختهای فسیلی و آلوده کنند‌ه‌های شیمیایی ازاقدامات بیشگیرانه محسوب می‌گردند و درمناطق آلوده کابرد سیستمی متشکل از کرم خاکی-میکوریزا وگیاه مناسب می‌تواند در رفع آلودگی‌ها از طریق بیولوژیک بسیا رموثر عمل نماید.