همایون فرهمند - استادیار بخش باغبانی و خاکشناسی دانشگاه شهید باهنر کرمان
مهدی سرچشمه پور
وحیدرضا صفاری - استادیار بخش باغبانی و خاکشناسی دانشگاه شهید باهنر کرمان

بهره برداری پایدار از معادن در سال های اخیر مورد توجه جدی قرار گرفته و راهبردهای تازه ای برای برون رفت از بحران های پیش آمده پیشنهاد و اجرا شده است. در همین راستا برای احیاء زیست بوم مناطق معدنی دنیا، قوانین و مقرراتی در نهادها و مجامع بین المللی تصویب شده است. برای احیاء این اراضی گیاهانی باید استفاده شوند که توانایی بالایی برای تحمل غلظت بالای این عناصر دارند. گزینش گونه های برتر و کارا از مهمترین مراحل است و گونه های بومی از این نظر کارایی و اولویت بیشتری دارند. در بررسی های انجام شده در مجتمع مس سرچشمه و مناطق اطراف، مقادیر مس کل خاک در محدوده 30 تا 1230 و مقدار قابل جذب در محدوده 28/0 تا 25/11 میکروگرم در گرم گزارش شده است. بررسی 148 گونه گیاهی نشان داد که مقدار مس در گیاهان از حد اقل1 (Avena ludovicina) تا حداکثر 4012 (Polypogan fugax) میکروگرم در گرم متفاوت است. همبستگی مثبت و معنی داری نیز بین میزان مس در گیاه و خاک بدست آمد. از بین گیاهان این منطقه، 24 گونه مقادیر بیش از 100 و 10 گونه مقادیر بیش از 200 میکرو گرم در گرم مس را در اندام هوایی خود تجمع دادند. گونه هایی مانند Astragalus myriacanthus، Verbascum songaricum، Artemesia aucheri، Gundelai tournefortii، Rumex pulcher وRheum ribes از گیاهان مناسب برای خاک های آلوده به مس می باشند. همچنین گیاهان مقاوم به مس مانند Cynodon dactylon، ‍Chenopodium album، Glycyrrhiza glabra،Phragmites australis وJuncus effusus که تجمع بالایی از مس در ریشه دارند، می توانند در مکان های با آلودگی بسیار بالای مس به خوبی رشد کنند. گونه هایی مانند غان، راش، زبان گنجشک، افرا، نارون و سماق نیز برای احیا، زیست بوم معادن مس کشور پیشنهاد شده اند

احیاء، زیست بوم، عناصر سنگین، گونه های بومی، معدن