جیران فریدونی - دانش آموخته کارشناسی ارشد خاکشناسی
احمد گلچین - استاد گروه خاکشناسی دانشگاه زنجان
سعید شفیعی - دانشجوی دکتری خاکشناسی دانشگاه زنجان
لیلا رضاخانی - دانش آموخته کارشناسی ارشد خاکشناسی

پاکسازی برخی از آلودگی های خطرناک نظیر فلزات سنگین از خاک با توجه به اینکه این فلزات تجزیه و تخریب نمی شوند، دشوار و مستلزم هزینه بالایی است. گیاه پالایی، استفاده از گیاهان سبز برای برداشت آلودگی از محیط یا تبدیل آنها به اشکال غیر مضر می باشد. به منظور بررسی پتانسیل گیاه تربچه برای پاکسازی یک خاک آلوده به سرب و تأثیر تشدید کننده های جذب بر غلظت سرب و عناصر غذایی در بخش هوایی آن، یک آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی در سال 1388 در گلخانه گروه خاکشناسی دانشگاه زنجان اجرا گردید. تیمارها شامل سطوح مختلف آلودگی خاک به سرب ( صفر، 200، 400، 600، 800، 1000 و 1200 میلی گرم در کیلوگرم خاک) و دو نوع تشدید کننده جذب بودند که اسید سولفوریک در سه سطح (صفر، 750و 1500 میلی گرم در کیلوگرم خاک) و EDTA نیز در سه سطح (صفر، 10و20 میلی گرم در کیلوگرم خاک) مصرف گردیدند. سطوح آلودگی خاک به سرب به صورت مصنوعی ایجاد گردیدند و تشدید کننده های جذب از طریق آب آبیاری به خاک جعبه های حاوی گیاه تربچه اضافه گردیدند. نتایج تجزیه واریانس داده ها نشان داد که تشدید کننده های جذب بر وزن تر اندام هوایی و غلظت فسفر، پتاسیم، آهن، روی، منگنز و سرب بخش هوایی تربچه تأثیر معنی داری دارند اما بر وزن خشک و غلظت نیتروژن و مس اندام هوایی تأثیر معنی داری ندارند. مصرف اسید سولفوریک با غلظت 750 میلی گرم در کیلوگرم خاک سبب افزایش 1/14 درصدی وزن تر اندام هوایی گردید اما کاربرد آن با غلظت 1500 میلی گرم در کیلوگرم سبب کاهش 25/11 درصدی وزن تر اندام هوایی نسبت به شاهد شد. افزایش مصرف EDTA سبب کاهش وزن تر اندام هوایی گردید. تشدید کننده های جذب اثر افزایشی بر غلظت فسفر، آهن و سرب و اثر کاهشی بر غلظت پتاسیم و روی اندام هوایی تربچه داشتند. بیشترین غلظت سرب در اندام هوایی از مصرف 20 میلی گرم در کیلوگرم EDTA بدست آمد. سطوح مختلف سرب خاک تأثیر معنی داری بر پارامترهای اندازه گیری شده به جز وزن خشک اندام هوایی و غلظت مس داشتند. افزایش غلظت سرب در خاک، سبب کاهش وزن تر و خشک اندام هوایی گیاه تربچه گردید. افزایش غلظت سرب تا 400 میلی گرم در کیلوگرم خاک، سبب افزایش غلظت سرب در گیاه و در مقادیر بیشتر، سبب کاهش غلظت آن گردید

آلودگی خاک، سرب، استخراج گیاهی، تشدید کننده های جذب، EDTA