مریم زیبایی - دانشجوی کارشناسی ارشد سنگ شناسی رسوبی و رسوب شناسی
سروش مدبری
سیدرضا موسوی حرمی - عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد
اعظم سرهنگی - دانشجوی کارشناسی ارشد

رودخانه جاجرود بیشترین آورد ورودی به سد لتیان را تامین می‏کند، فعالیت انسانی و طبیعی و بخشی از آلاینده‏های تولید شده وارد رودخانه می‏کند و در نهایت از طریق آب رود به سد لتیان که منبع آب شرب تهران است انتقال می‏دهد. به منظور بررسی وضعیت انتقال آلاینده‏های فلزی در رودخانه جاجرود، 10 ایستگاه نمونه‏برداری بر روی رودخانه انتخاب شد، در هر ایستگاه سه نمونه آب و یک نمونه رسوب برداشت شد. نمونه‏ها برای تجزیه 26 عنصری با دستگاه ICP-OESبه آزمایشگاه مطالعات مواد معدنی زر آزما ارسال شد. بر روی نمونه‏های رسوب، تحلیل اندازه دانه (grain size analysis) و مطالعات رسوب شناسی انجام شد تا وابستگی عناصر و آلاینده ها به اندازه دانه مشخص شود. نتایج مقدار غلظت عناصر در نمونه‏های رسوب نشان می‏دهد که بار آلودگی فلزات عمدتاً توسط رسوب انتقال پیدا می‏کند به عبارت دیگر فرایند انحلال نقش کمی داشته و انتقال به صورت ذرات کلوییدی بیشترین نقش داشته است. بالا بودن غلظت عناصر آلومینیم و آهن در نمونه‏ها نشانگر وجود ذرات کلوییدی اکسی هیدرواکسیدهای آلومینیم و آهن‏ است که درpH رودخانه بیشترین جذب سطحی را دارند و به همین دلیل برای عناصری مانند آرسنیک سرب، آهن و روی تا بیش از 5/2 میلیون برابر و کادمیم 52 هزار برابر در فاز رسوب انتقال پیدا می‏کند. 5 نمونه سنگی موجود در حوضه آبریز برای آنالیز ژئوشیمی به آزمایشگاه مد نظر ارسال شد و ارتباط احتمالی عناصر موجود در رودخانه با حوضه آبریز مشخص شد، که بالاترین میزان غلظت عناصر As, Cu, Sbنسبت به مقادیر مجاز جهانی در ماسه سنگها و بالاترین میزان غلظت عناصرPb , Zn نسبت به مقادیر مجاز جهانی در سنگهای آهکی دیده شد. در این مقاله با استفاده از شاخص‏های مختلف، توزیع فلزات سنگین در رودخانه جاجرود بررسی می‏شود.

رودخانه جاجرود، آلودگی آب و رسوب، آلاینده‏های فلزی، جذب سطحی، رسوب شناسی زیست محیطی