کامبیز جلالی فراهانی - مشاور سازمان مدیریت صنعتی و استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران
هودسا قزوینیان - کارشناس سازمان مدیریت صنعتی و دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت اجرائی

با مروری بر تاریخ اقتصادی بشر، می توان دریافت که نگرش جوامع انسانی به ثروت، با تحولات عمده ای روبرو شده است. روند این تحولات بیانگر آن است که درجوامع اولیه – با نظام اقتصادی کشور – زمین تنها منبع ثروت تلقی می گردید. به تدریج با گسترش ارتباط کشورها و ظهور مکاتب اقتصادی مبتنی بر تجارت، فلزات گرانبها به عنوان منبع ثروت به رسمیت شناخته شدند. در دوره انتقال مکتب سوداگری به کلاسیک، بشر با وقوف بر عقیم بودن ذخیره طلا و نقره به عنوان عامل افزایش ثروت جامعه، دریافت که نه فلزات گرانبها بلکه کسب و کار تولیدی است که قابلیت حلق ثروت را داراست. بدین ترتیب، با وقوع انقلاب صنعتی، بهره گیری از نیروی یدی انسانی و قدرت ماشینها در جهت تولید، به معیاری برای سنجش میزان برخورداری و ثروت جوامع تبدیل شد. از اواسط قرن بیستم، تحولات ایجاد شده در ساز و کارهای اقتصادی نشان از ظهور عاملی جدید در فرایند تولید و خلق ثروت داشت. عاملی که جزو عوامل سنتی زمین، سرمایه و نیروی کار نبود، بلکه به توانایی انسان در ذخیره و بکارگیری دانسته هایش تکیه داشت. از این پس از این عامل چهارم، با نام اطلاعات و سپس در مفهوم دقیقتری به عنوان دانش، مورد توجه قرار گرفت. بدین ترتیب دانش به عنوان ذخیره ای که می تواند برای دارنده خود درآمد ایجاد کند، به عامل رشد پایدار اقتصادی در تئوری های نوین رشد بدل شد. این مقاله قصد دارد با مروری بر ماهیت دانش و شناخت جنبه های مختلف آن، به بررسی تغییر پارادیمی که دانش نیروی محرک آن بوده است بپردازد. سپس با بررسی ابعاد این تغییر پارادیم درحوزه اقتصاد، نمایی از نظام اقتصادی نوظهور یعنی اقتصاد دانش محور، را به تصویر کشیده می شود. با شناخت اقتصاد دانش محور می توان در خصوص پدیده رشد در این نظام اقتصادی سخن گفت. از انجایی که در این نوع از اقتصاد رشد دانش است، این مقاله با شکافتن ویژگیهای خاص این عامل تولیدی در خلق ارزش (همچون تفاوت در محدودیت های انباشت و بهره برداری، تفاوت در روند افزایش بهره وری و …) به تحلیل نقش آن به عنوان زمینه ساز توسعه و در ادامه به عنوان پایدار کننده روند توسعه ای خواهد پرداخت.

ثروت دانایی محور ، اقتصاد دانایی محور ، توسعه پایدار