خدیجه آقابراریان - دانشجوی کارشناسی ارشد رشته زمین شناسی- گرایش آبشناسی، دانشگاه شهید چم
منوچهر چیت سازان - عضو هیئت علمی دانشگاه شهید چمران اهواز، دانشکده علوم، گروه زمین شنا
سعادت رستگارزاده - عضو هیئت علمی دانشگاه شهید چمران اهواز، دانشکده علوم، گروه شیمی

امروزه در بسیاری از نقاط ایران، تأمین آب، به ویژه آب آشامیدنی سالم به صورت مسئله حادی در آمده است. در چند دهه گذشته، آبخوان‌های آبرفتی در ایران نقش مهمی در تأمین آب شرب و کشاورزی داشته‌اند. از اینرو اندازه‌گیری دقیق غلظت یون‌های اصلی، فرعی و بعضی از متشکله های کمیاب مثل نیترات در آب‌های زیرزمینی از اقدامات اولیه جهت بررسی کیفیت آبها برای مصارف شرب، کشاورزی و صنعتی می‌باشد. در این مطالعه آبخوان آبرفتی دشت میداود- سرله واقع در شمال شرق استان خوزستان، از نظر میزان نیترات، مورد بررسی و تحلیل قرار می گیرد. در این مطالعه ابتدا از منابع آب زیرزمینی دشت میداود- سرله در دو دوره (اسفند ماه 1383 به عنوان شاخص فصل مرطوب و شهریور 1384 بعنوان شاخص فصل خشک) نمونه های آب برداشته و سپس در آزمایشگاه به روش یون کروماتوگرافی مورد آنالیز شیمیایی قرار گرفت، این نتایج با استفاده از روشهای مختلف هیدروژئوشیمیایی مورد تحلیل قرارگرفته و مشاهده گردید که در دشت مورد مطالعه میانگین غلظت نیترات در فصل تر بیش از میانگین غلظت آن در فصل خشک می باشد و حداکثر مقدار غلظت نیترات در فصل تر برابر32 میلی گرم بر لیتر یعنی کمتر از حد مجاز برای مصرف شرب می باشد. بین عمق چاهها، سطح ایستابی و میزان نیترات آبهای زیرزمینی رابطه، تا حدی، مستقیم است که علت آن نقش دنیتریفیکاسیون در اعماق کم می باشد. نقشه هم نیترات دشت مورد مطالعه نیز نشان داد که میزان نیترات در آبهای زیرزمینی بخش جنوبی دشت بیشتر از مقدار آن در بخشهای شمالی و مرکزی می باشد که علت آن مساحت زیاد زمینهای کشاورزی و متعاقب آن ورود پسابهای کشاورزی در بخش جنوبی و در مقابل، کاهش عمق سطح آب و مساحت زمینهای کشاورزی و کیفیت خوب آب تغذیه ای در شمال می باشد. در نمودارهای منشأ نیترات در منابع آب دشت میداود- سرله، سه منبع آب با میزان نیترات متفاوت شامل آب با نیترات، کلر و پتاسیم کم، آب با نیترات با بزرگی بیشتر نسبت به پتاسیم و کلراید و آب با نیترات زیاد و غلظت های کلر و پتاسیم کم شناسایی گردید.

نیترات، یون کروماتوگرافی، دشت میداود- سرله، نیتریفیکیشن، دنیتریفیکیشن، چرخه نیتروژن