مهدی دهدشتی زاده - کارشناس ارشد مدیریت آبخیزداری اصفهان
منصور شجاعی - کارشناس هیدرولوژی و منابع آب

کمبود انرژی انسان را برآن داشته که از منابع تجدید شونده موجود همچون آب و خاک و پوشش گیاهی حداکثر استفاده را بنماید . از طرف دیگر استفاده غیراصولی از این منابع باعث ایجاد سیلابهای مخرب ، فرسایشهای تشدید شونده و خسارات جبران ناپذیر به مراکز اقتصادی و پرشدن سدها خسارت به تأسیسات آبی ، زمینهای کشاورزی و ایجاد خسارت حتی برای نسل های فعلی و آینده گردیده است.این تحقیق درقسمتی ازحوضهB2 ازسرشاخه های سدزاینده رودازتوابع شهرستان چادگان با مختصات جغرافیایی بطول ً6 َ27 °50 تا ً34 َ40 °50 و عرض ً12 َ45 °32 و مساحت 5320 ha و در 4 زیرحوضه تحقیقاتی انجام گرفته است . در ابتدا باتوجه به نگرش حوضه ای ، حوضه مذکور به کوچکترین واحدهای هیدرولوژیکی کاربردی و روی نقشه توپوگرافی 50000 تفکیک گردید، سپس لایه های اطلاعاتی دراین واحدها با استفاده از GIS محاسبه شده ، آنگاه باتوجه انواع عملیات مکانیکی و بیومکانیکی اثر این نوع اقدامات روی کاهش شیب و کاهش سیلابها بصورت زیر مورد مداقه قرار گرفت .الف) باتهیه آمار و اطلاعات از واحدهای هیدرولوژیک مورد بررسی ، سیلابهای حداکثر به روش SCS قبل و بعد از اجرای عملیات آبخیزداری محاسبه گردیده است .ب ) با تأثیر چکدمها ، تراس بندی و بانکت ( اقدامات بیومکانیکی ) ، زمان تمرکز افزایش و پیک سیلابها کاهش و نتایجی بصورت زیر در این تحقیق بدست آمده است . 1– طبق محاسبات انجام گرفته و در تجزیه و تحلیل شیب و اثر آن روی زمان تمرکز با اجرای چکدمها در زیرحوضه B1 زمان تمرکز از 6/33 دقیقه به 8/36 دقیقه و در زیرحوضه B4 از 3/57 به 58 دقیقه افزایش یافته است .2 – در واحدهای هیدرولوژیک B2 وB3 که داخل آنها اقدامات بیومکانیکی اعم از چکدم و بانکت تواماً انجام گرفته ، میزان تغییر شیب در زیرحوضه B2 از 28/18 درصد به 7/14 درصد کاهش و تغییر زمان تمرکز از 7/77 دقیقه به 3/82 دقیقه افزایش نموده است . در زیرحوضه B3 هم شیب از 5/24 درصد به 5/20 درصد کاهش یافته و در نتیجه زمان تمرکز از 9/77 دقیقه به 7/78 دقیقه افزایش یافته است .3- محاسبه سیلابهای حداکثر نشان میدهدکه زیرحوضه B1 با مساحتی برابر زیرحوضه B4 ، اثر اقدامات آبخیزداری بیشتر روی کاهش شیب موثر بوده ، در حالیکه در زیرحوضه B4 بیشتر روی کاهش سیلاب تأثیر داشته است . ضمناً هر دو زیرحوضه در کاهش فرسایش و رسوب نقش موثری داشته اند . 4– با اجرای عملیات آبخیزداری از سال 1373 تا 1375 حدود 125000 متر مکعب آب استحصال و حدود 133000 تن معادل 106000 مترمکعب رسوب توسط این طرحها کنترل و از حمل آنها بطرف دریاچه سد جلوگیری شده است .

آبخیزداری ، اقدامات مکانیکی ، کنترل سیلاب