عبدالرحمن یزدی پور - کارشناس ارشد و عضو هیات علمی جهاد دانشگاهی خوزستان
سپیده مادح خاکسار - کارشناس مسئول آبیاری ، سازمان آب و برق خوزستان ، معاونت بهره برداری ش
سیدعطاءالله سیادت - استاد و عضو هیات علمی دانشگاه کشاورزی رامین
موسی مسگرباشی - استادیار و عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز

حجم عظیم منابع آب‌های شور در جهان و نتایج بسیار چشمگیری که به صورت سنتی یا در مزارع آزمایشی از کاربرد آب شور در کشاورزی به دست آمده، استفاده از این منبع آبی را به عنوان یک رویکرد راهبردی در فرآیند تولید مواد غذایی مورد توجه قرار داده است. به صورتی که حتی کشورهایی نظیر اروپای غربی که نسبتاً از میزان منابع آبی مناسبی برخوردارند، تحقیقات کاربرد آب شور در کشاورزی را در مراکز تحقیقاتی خود پی گرفته، تا کنون نیز به فناوری‌های امیدوار کننده‌ای دست یافته‌اند. نتایج تحقیقات دهه‌های اخیر در اغلب کشورها خط بطلان بر بسیاری از باورهای قبلی کشید و راه را برای کاربرد وسیع آب شور به صورت پایدار در کشاورزی فراهم کرده است. لذا به منظور بررسی تاثیر استفاده از زه‌آب بر عملکرد و اجزا، عملکرد دانه گندم (رقم چمران) آزمایشی در قالب طرح آماری بلوک‌های کامل تصادفی در چهار تکرار و هفت تیمار آبیاری اجرا شد. تیمارهای آبیاری شامل c ، 1b ، 2 b، 3b ، 1P، 2P، 3P که به ترتیب استفاده صفر ، 25 ،50 و 75 درصد نیاز آبیاری از زه‌آب به روش اختلاط و 25 ،50 و 75 درصد نیاز آبیاری از زه‌آب به روش تناوب بود. نتایج آزمایش نشان داد که اثر تیمارهای آبیاری بر عملکرد بیولوژیکی، کاه، دانه و شاخص برداشت معنی‌دار نبود، هر چند که بیشترین و کمترین عملکرد دانه به ترتیب مربوط به تیمارهای c و 3b با میانگین 5728 و 5115 کیلوگرم در هکتار بودند. اثر تیمارهای آبیاری بر تعداد دانه در سنبلچه در سطح یک درصد معنی‌دار و در بقیه اجزا عملکرد معنی‌دار نبود. مصرف زه‌آب به هر دو روش اختلاط و تناوب، تاثیر قابل توجهی در قلیائیت، اسیدیته خاک و سرعت نفوذ آب به خاک نداشت. اما افزایش درصد زه آب در هر دو روش بر میزان شوری خاک افزود (950/5 و 075/2 dS/m با تیمار 3b و c). نتایج نشان داد هر چه درصد زه‌آب در آبیاری افزایش یابد، راندمان تولید نیز افزایش می‌یابد. در نهایت با توجه به محدودیت شور شدن خاک در اثر استفاده از برخی تیمارهای آبیاری (3b ، 3P ) می‌توان گفت که اگر هدف از کاربرد زه‌آب مقطعی و کوتاه مدت (حداکثر یک فصل کشت) باشد و یا یک تناوب زراعی خاص اجرا گردد، می‌توان تا 75 درصد آب زهکش را با آب رودخانه به روش اختلاط استفاده نمود و چنانچه استفاده از روش اختلاط به هر دلیل میسر نباشد، کاربرد تا 75 درصد زه‌آب (با مشخصات این آزمایش) به روش تناوب در الویت دوم می‌باشد (به دلیل بالابودن راندمان مصرف آب در روش اختلاط). اما اگر هدف، استفاده دراز مدت از آب زهکش باشد، کاربرد تا50 درصد زه‌آب به روش اختلاط در الویت اول یا 25 درصد زه‌آب به روش تناوب در الویت دوم می‌تواند به عنوان بهترین روش استفاده بهینه از زه‌آب در نظر گرفته شود.

زه‌آب، آب شور، گندم