حمزه سلطانی - استادیار گروه آبیاری، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بوعلی سینا
صفر معروفی - دانشجوی دوره فوق لیسانس، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز
سعید برومندنسب - دانشیار گروه آبیاری، دانشکده مهندسی علوم آب، دانشگاه شهید چمران

در این مطالعه به منظور ارئه یک رابطه کاربردی ریاضی جهت برآورد راندمان های انتقال و توزیع آب در شبکه آبیاری پنج هزار هکتاری شاوور که در استان خوزستان واقع است، ابتدا اندازه‎گیری افت دبی بازه هایی در تعدادی از کانالهای خاکی این شبکه آبیاری به روش دبی ورودی- خروجی انجام گرفت. سپس با استفاده از داده های اندازه‎گیری مستقیم تلفات، محاسبه ضریب تلفات در واحد طول کانال انجام گرفت. سپس با کاربرد رابطه نمایی، راندمان‎های انتقال و توزیع کانالهای منطقه برآورد شد. نتایج به دست آمده نشان می دهد که راندمان انتقال در کانالهای این شبکه بین 34 تا 83 درصد متغیر بوده و بطور متوسط در حدود 60 درصد برآورد شد. همچنین در خصوص شبکه توزیع نیز راندمان بین 45 تا 5/86 درصد تغییر نموده و بطور متوسط حدود 71 درصد برآورد گردید. نتایج بررسی روابط همبستگی بین راندمان و پارامترهای هیدرولیکی کانالها بیانگر آن است که در کلیه موارد از بین پارامترهای مستقل مورد نظر سطح مقطع جریان، عمق آب و محیط خیس شده کانال دارای بیشترین همبستگی با راندمان کانال می باشند. ضمناٌ با در نظر گرفتن بهترین شرایط همبستگی و انتخاب پارامترهای مناسب آن، سعی گردید که با استفاده از روش رگرسیون چندگانه، اثرات کلیه متغیرهای مستقل (سطح مقطع جریان، عمق آب و محیط خیس شده کانال) بصورت توام بر روی متغیر وابسته (راندمان کانال) مورد بررسی قرار گیرد و بهترین رابطه برای مقاصد عملی از این طریق انتخاب گردید. صحت روابط بدست آمده با محاسبه خطای مطلق بین مقادیر اندازه‎گیری شده و پیش بینی شده برآورد گردید. بطور کلی متوسط خطای روابط مربوطه در برآورد راندمان کانالها به ترتیب 6/19، 3/17 درصد می باشند که بیانگر مطلوبیت قابل قبول آنها می باشد.

راندمانهای انتقال و توزیع، تلفات آب در کانالها، شبکه آبیاری و زهکشی شاوور