فرهاد سلیمانی - کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد واحد کرمان، ایران
احمد فولادی - دانشجوی دکتری برنامه ریزی درسی، دانشگاه آزاد واحد خوراسگان، اصفهان، ایران
مهناز سلیمانی - دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد واحد بندرعباس،ایران
صدیقه هوشمند - معاون آموزشی دبیرستان دخترانه ، شهرستان رودان، ایران

در شاهنامه ی فردوسی، موضوعات گوناگونی وجود دارد که اهمیت فراوانی دارند و در این میان «خطابه » یکی از موضوعاتی است که از درخشش ویژه ای برخوردار است. خطابه، نقش های گوناگونی را در داستان های حماسی شاهنامه رقم زده و مضامین مختلفی را به خود اختصاص داده است. در مقاله ی پیش رو، «خطابه های پادشاهان» در شاهنامه ی فردوسی بررسی می شود. شاهان در مواقع مختلف و در شرایط گوناگون، شروع به خطابه می‏کردند و مقصود خود را از این طریق به زیردستان منتقل می‏کردند. در شاهنامه اکثر پادشاهان در هنگام جلوس و به تخت نشستن، شروع به سخنرانی می کردند و یا درباره عدالت و دادورزی، بخشش به مردمان داد سخن می داده اند. گاهی نیز قبل از شروع جنگ و یا در حین جنگ به خطابه می‏پرداختند و افراد خود را به کینه توزی و خون خواهی تشویق می کردند. گاه مضمون خطابه ها آمرانه بود و شنوندگان ملزم به انجام فرامین شاه بودند و گاهی نیز که لحظه مرگ آنها فرا می رسید به وصیت زیردستان و پند و اندرز آنان می پرداختند و یا با انجمنی که متشکل از موبدان، خردمندان، پهلوانان و بزرگان بود در امور مختلف مشورت می کردند. در این مقاله که به شیوه ی کتابخانه‏ای انجام شده و اهمیت آن در شناخت وضع سخنوری در ایران باستان و آشنایی با موضوعات خطبه های پادشاهان در شاهنامه ی فردوسی است، محور خطبه ها مورد بررسی قرار گرفته است.

خطابه، پادشاهان، فردوسی، شاهنامه