حمید حسینی مرندی - مربی پژوهشی مرکز تحقیقات منابع طبیعی و امور دام سیستان و بلوچستان

هدف این تحقیق ، رسوب شناسی مخروط افکنه کاسکین بعنوان بستر اجرای طرح پخش سیلاب (آبخوانداری) وبررسی ارتباط این مخروط افکنه با مساه بادی های و تپه های ماسه ای شمال بمپور (منطقه غرب ایرانشهر)، در استان سیستان و بلوچستان ، به لحاظ منشاء ماسه بادی ها می باشد. روش های مطالعه، شامل تجزیه و تحلیل اطلاعات مربوط به باد، دانه بندی (گرانولومتری) ، کانی شناسی و شکل شناسی (مرفوسکوپی) دانه های رسوب می باشد. اطلاعات اولیه نشان داد که مخروط افکنه کاسکین در جهت باد غالب منطقه قرار می گیرد. بنابراین سطح این مخروط افکنه ، اراضی همجوار و تپه های ماسه ای پایین دست، بعنوان محل های نمونه برداری انتخاب و تعداد 22 نمونه 4 کیلوگرمی از رسوبات بادی و خاک سطحی (عمق cm5-0) تهیه شد. دانه بندی رسوب و خاک با روش ASTM انجام و با استفاده از منحنی دانه بندی،قطر میانه، جورشدگی و کج شدگی منحنی تعیین شد. کانی شناسی و شکل شناسی دانه ها با استفاده از میکروسکوپ دو چشمی صورت گرفت. اطلاعات محلی مرتبط با بادهای منطقه نیز با روش مصاحبه و تکمیل پرسشنامه به دست آمد نتایج نشان داد که 55/76 و 44/16 درصد دانه های رسوبات بادی بترتیب در کلاس های زاویه دار و گرد شده قرار می گیرند که از این درصدها، 2/87 درصد مربوط به کلاس خوب گرد شده و 12/26 درصد نیز مربوط به کلاس خیلی زاویه دار و خوب گرد شده قرار دارند. کانی شناسی نمونه ها حضور کواترتز، فدلسپاتها، میکای ورقه ای، گچ، کانیهای تیره و خرده شنگ را بترتیب 48/8، 20/40، 8/0، 25/13 درصد در رسوبات بادی و 35، 9/87، 1/87، 1، 13/37 و 38/87 درصد در نمونه های خاک سطحی نشان داد. داده های بادسنجی نیز، جهت باد غالب، شمال غرب (NW) و با زاویه 315 درجه نسبت به شمال می باشد. نتایج نشان می دهد که دانه های ماسه موجود در محل تپه های غرب ایرانشهر (شمال بمپور) از فواصل نزدیکی حمل شده اند. بنابراین غالبا محل برداشت دانه های ماسه در نواحی عمومی شمال تا شمال غربی محل نهشت رسوبات بادی قرار دارند. مخروط افکنه کاسکین نیز در این موقعیت قرار می گیرد. پخش رسوبات ریزدانه بر روی بستر درشت دانه مخلوط افکنه کاسکین و همچنین افزایش پوشش گیاهی که در اثر اجرای طرح آبخوان داری پدید می آید، در کاهش حرکت دانه های ماسه نقش موثری خواهند داشت. این نقش در حال حاضر به دلیل پنج سال خشکسالی و نبود سیل گیری، نمی توان کمی نمود. همچنین نتایج تا حدی نشان می دهند که اگر طرح در نقاط پایین دست اجرا و یا توسعه داده شود اثرات آن در ارتباط با کاهش حرکت دانه هایماسه به مراتب بیشترخواهد شد.