حسن احمدی - استاد دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران

از دیدگاه متخصصین مختلف، برای بیابان تعاریف گوناگونی عنوان شده است که اغلب تعریف ها دارای دیدگاه های اقلیمی بوده اند. با وجود این هنوز یک تعریف که مورد توافق همه کارشناسان باشد عنوان نشده است، لذا این موضوع در غالب مطالعات انجام شده در معرض دید کارشناسی اقرار گرفت. اقلیم شناسان بر اساس دو عامل اصلی اقلیمی (بارش و دما) ، مناطق بیابانی را مشخص می نمایند ولی عده ای دیگر مانند آمبرژه اکولوژیست معروف، عامل پوشش گیاهی را نیز دخالت داده است. عده ای دیگر از اقلیم شناسان و اکولوژیست ها با توجه به شرایط فیزیکی محیط و بر مبنای عامل رطوبت، محدوده بیابان را تعیین نموده اند، از جمله مناطق خیلی مرطوب – مرطوب نیمه مرطوب – نیمه خشک و خشک را بیابان گفته اند. آنچه مسلم است امروزه در دنیا واژه بیابان از دیدگاه طبقه بندی رستنیهای جهان بعنوان یک بایوم مورد قبول واقع شده است. بنابراین واژه بیابان به عنوان یک اکوسیستم بیان شدهاست، آن چه مسلم است بررسی محیط عمده که در تکوین و شکل گیری بیابان بر اساس یک معیار قابل قبول نمی باشد. برای این منظور سه معیار عمده که در تکوین و شکل گیری بیابانهای ایران نقش اصلی را دارند مورد مطالعه قرار گرفتند. این معیارها شامل: الف – معیار اقلیمی ب – معیار های زمینی (زمین شناسی، ژئومورفولوژی، خاک) ج – معیارهای پوشش گیاهی و اکولوژی