محمد مهدی فتاحی - کارشناس ارشد پژوهشی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان قم و مدرس

پلایا یا چاله داخلی در بیابان‌ها از اشکال مهم به شمار می‌آید. محیط پلایا به‌وسیله دو عامل رسوب و جریان‌های آبی مشخص می‌شود. در این تحقیق، با استفاده از اطلاعات و گزارش‌های موجود، تصاویر ماهواره‌ای و بازدیدهای صحرایی، پلایاها و اشکال ژئومورفولوژی بیابانی موجود در آنها در منطقه قم، شناسایی و مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که در منطقه مورد مطالعه، چندین پلایای بزرگ و کوچک وجود دارد که اشکال ژئومورفولوژی بیابانی موجود در آنها نیز مختلف است. سه پلایای دریاچه نمک، حوض سلطان و پلایای پل، مهمترین پلایاهای قم به‌شمار می‌روند. پلایای دریاچه نمک با مساحت 3156 کیلومتر مربع شامل شش تیپ ژئومورفولوژی می‌باشد که عبارتند از: دشت ریگی یا سنگفرش بیابان، نبکا، جلگه رسی، کویر، دریاچه کویر و ناهمواری‌های ماسه‌ای. پلایای حوض سلطان با مساحت ۲۴۰ کیلومتر مربع شامل پنج تیپ ژئومورفولوژی: دشت ریگی یا سنگفرش بیابان، جلگه رسی، کویر، دریاچه کویر و ناهمواری‌های عینکی یا ابرویی است و پلایای پل با مساحت 5/55 کیلومتر مربع و قطر 15 کیلومتر شامل سه تیپ: جلگه رسی، کویر و گنبد نمکی می باشد. همچنین از نظر نوع نهشته‌ها، در تمام پلایاهای موجود در منطقه مورد مطالعه، هر دو نوع رسوب کلاستیک و غیر کلاستیک وجود دارند.

اشکال ژئومورفولوژی، بیابان، پلایا، حوض سلطان، دریاچه نمک، قم