مهدی قاجار سپانلو - استادیار، گروه مهندسی علوم خاک، دانشکده علوم زراعی، دانشگاه کشاورزی

پستی و بلندی یکی از متغیرهای مستقل در تشکیل خاک است و مقدار آب وارد شده در خاک، نگاهداری آب در خاک، کاهش مواد از خاک به وسیله فرسایش و سرانجام حمل مواد معلق و محلول در آب از نقطه ای به نقطه دیگر را تعیین می کند. هدف از این مطالعه بررسی اثر شکل مین برژنز، مرفول وزی و خصوصیات فیزیک و شیمیایی خاکهای منطقه خشک و نیمه خشک بین شهرهای کرج و قزوین می باشد. منطقه مورد مطالعه بین شهرهای کرج و قزوین واقع شده و دارای آب و هوای خشک تا نیمه خشک ( در حدود 240 میلیمتر بارندگی و حدود 700 میلیمتر تعریق و تبخیر پتانسیل ) می باشد . در این مطالعات 32 پدون و مته در واحدهای فیزیوگرافی مختلف شامل دشتهای مرتفع (پلات و) و مخروط افکنه ها و دشتهای دامنه ای و سیلابی مطالعه و بررسی شده است. به منظور تکمیل اطلاعات روی زمین و تعیین خصوصیات کمی نمونه ها و تعیین افق های مشخصه از افق های شناسایی شد ه نمونه های بهم خورده تهیه و به آزمایشگاه آورده شده است. در مناطق دارای شیب زیاد بعلت وضعیت خاص توپوگرافی امکان تأثیر عوامل خاکسازی به نحو مطلوب وجود نداشته و در نتیجه خاکها تحول کمتری را نشان می دهند در نتیجه سولوم نازکتر، مواد آلی کمتر و تعداد افقها معد ودتر و در نهایت تکامل ناقص خاک را سبب می شود . در دشتهای دامنه ای کم بودن میزان بارندگی و در نتیجه کافی نبودن انحلال و آبشویی در طول پروفیل خاک سبب تشکیل افق تجمع کربنات کلسیم شده است . در دشتهای رسوبی که خاکهای آن برروی رسوبات آبرفتی قرار داشته و بسیار جو ان می باشد تأثیر توپوگرافی نسبت به اقلیم در وضعیت عمومی خاکها محسوس تر بنظر می رسد . این خاکها فاقد تکامل پروفیلی می باشد و جزء خاکهای انتی سول طبقه بندی می شوند . در اراضی پست توپوگرافی و اقلیم هر دو در روند تحولی خاک تأثیر داشته اند . خاکهای این واحد در حوضه ای بسته و با زهکشی ضعیف می باشد. سطح آب زیر زمینی در عمق کمتر از یک متری از سطح خاک قرار دارد . خاکهای فوق سرشار از املاح محلول بوده که تجمع املاح محلول در خاک را می توان در بارندگی کم، تبخیر زیاد و وجود آب زیر زمینی کم عمق با کیفیت شور که در حوضه بسته ای قرار داشته و راه خروج دیگری جز تبخیر ندارد، جستجو کرد، که تکرار این سیکل سبب شور شدن خاک و تشکیل افق مشخصه سالیک و خاکهای سال اورتید گردیده است . از نقطه نظر شوری خاکهای اراضی شمالی ( پلاتو ها و مخروط افکنه ها و بخش اعظم دشت دامنه ای ) غالباً دارای شوری کم تا خیلی کم و در دشتهای سیلابی و اراضی اطراف آن شوری زیاد تا خیلی زیاد می باشد . عامل عمده شوری در این منطقه وجود سفره آب شور و قلیایی در نزدیکی سطح زمین است . نوسان آب زیر زمینی و تبخیر آن باعث انتقال املاح و گچ در خاکهای دشت سیلابی و اطراف شده و گا هی منجر به تشکیل افق جیپسیک تحول یافته در خاکهای شور و قلیایی این ناحیه گردیده است . واکنش (pH) گل اشباع از6/6 تا 9 متغیر بوده و SAR و ESP نیز در نقاط مختلف تفاوت داشته است . بطور کلی بیشترین مقدار SAR و ESP در دشت سیلابی و اراضی اطراف این دشت اندازه گیری شده است . ظرفیت تبادل کاتیونی (CEC) نیز اکثراً زیاد نیست . بطور کلی با توجه به مشخصات مرفولوژیکی و فیزیکی و شیمیایی خاکهای منطقه در دو رده Aridisols و Entisols رده بندی شدند.

توپوگرافی، ژنز، دشت کرج