علی شیر افروس - عضو هیات علمی گروه مهندسی آب، دانشگاه آزاد اسلامی واحد دزفول
عبدالمجید لیاقت - استاد گروه مهندسی آبیاری و آبادانی دانشگاه تهران

فعالیتهای کشاورزی مانند استفاده از کود و همچنین سموم شیمیائی در مزارع، به عنوان منابع غیرنقطه ای مهم در آلودگی آبهای سطحی و زیرزمینی به شمار می روند. از طرف دیگر افزایش مصرف این مواد شیمیایی و عدم آگاهی کشاورزان در استفاده از این مواد و همچنین کاهش منابع آب نگرانی های زیست محیطی را افزایش می دهد. گسترش شبکه های آبیاری نیز میزان انتقال این مواد را تسریع می کند. در دشت قزوین که یکی از هشت دشت بزرگ کشور م یباشد، کودهای شیمیائی نیتراته، فسفره و پتاسه مصرف قابل توجهی دارند. این تحقیق که در راستای مباحث فوق و در سال 2005 انجام گرفته است، تاثیر روشهای آبیاری و زهکشی با آلوده شدن آبهای سطحی و زیرزمینی با نیترات را مورد بحث و تفسیر قرار داده است. نتایج تحقیق نشان می دهد، که میزان انتقال نیترات در رواناب سطحی، در روش آبیاری نواری نسبت به روش آبیاری جویچه ای بیشتر است، هرچند که این اختلاف معنی دار نمی باشد. انتقال نیترات، در زهاب زیرزمینی آبیاری نواری نسبت به آبیاری جویچه ای و آبیاری بارانی از نوع لینیر خطی بیشتر است، که دو روش آبیاری سطحی نسبت به آبیاری بارانی در مورد انتقال نیترات اختلاف معنی داری را نشان می دهند. نتایج همچنین نشان داد، سه روش آبیاری مورد بررسی تاثیر معن یداری بر میزان غلظت نیترات به درون زهاب زیرزمینی ندارند ولی در آبیاری نواری غلظت بیشتری مشاهده شده است. در این تحقیق همچنین نتایج مربوط به انتقال نیترات به درون زهاب زیرزمینی در این تحقیق با مدل LEACHN که فعل و انفعالات ازت در خاک را شبیه سازی می کند، مورد مقایسه قرار گرفت و این مدل به خوبی توانست نتایج مشاهده ای را شبیه سازی کند. که میزان خطای حاصله، ضریب تغییرات و کارایی مدل در این شبیه سازی ها 0/922 درصد، 6/21 درصد و 0/63 محاسبه گردید. در آخر نیز سناریوهایی جهت کاهش تلفات نیترات به درون زهاب زیرزمینی با استفاده از مدل LEACHN ارائه گردید.

نیترات، زهاب، مدل LEACHN، آبیاری