محمدتقی رضائی - کارشناس ارشد وسرپرست گروه مطالعات کاربردی مرکز تحقیقات کارست کشور

چشمه های کارستی محل تخلیه طبیعی آب آبخوانهای کارستی است که بهره برداری از آنها در مقایسه با استحصال آب از طریق حفاری و پمپاژ به مراتب آسانتر و کم هزینه تر و به لحاظ نقشی که این منابع طبیعی از دیرباز در تامین آب شرب و کشاورزی داشته و دارند از اهمیت فراوانی برخوردارند و در حال حاضر نیز آب مورد نیاز برخی از مناطق کشور از طریق همین چشمه ها تامین می گردد و تغییرات آبدهی آنها مستقیما درچگونگی و میزان بهره برداری از این منابع موثر است. از این رو شناخت رژیم این تغییرات بخصوص در دوره های کوتاه مدت و بلند مدت خشکسالی قنش مهمی در برنامه ریزی و بهره برداری بهینه از این منابع طبیعی دارد. بررسیهای هیدروژئولوژی در سازندهای کارستی نشان می دهد که تغییرات آبدهی این چشمه ها تحت تاثیر عواملی مانند میزان بارش و شدت آن ، وسعت و نوع سازند کارستی و حوضه آبگیر چشمه درجه کارست شدگی هر منطقه می باشد و محاسبات ذخائز دینامیک و تغییرات آبدهی این چشمه ها در طول زمان و در بارشهای متفاوت و همچنین تعیین زمان مرگ چشمه در شرایط خشکسالی تنها با ارزیابی متغیرهای فوق امکان پذیر است. دراین مقاله ضمن تشریح عوامل موثر در تغییرات آبدهی در شرایط مختلف و با ذکر نمونه هایی از این تغییرات در مناطق مختلف ایران، چگونگی استفاده از این نتایج در مدیریت بهینه برداری و حفاظت از این منابع در دوره های خشک فصلی و بلند مدت ارائه می گردد.

کارست ، چشمه ، دوره های خشک ، تغییرات آبدهی ، ذخایر دینامیک ، زمان مرگ چشمه