حسین شیخ حسنی - عضوهیات علمی دانشگاه پیام نور

توسعه بخش کشاورزی،آب و خاک هر کشور از مهمترین منابع و زیربنای توسعه پایدار کشورها میباشد. موفقیت در حفظ این منابع ارزشمند مستلزم انتخابرویکردی جامع و سیستمی در مدیریت واحدهای عکسالعمل هیدرولوژی و در نظر داشتن روابط متقابل اجزای مختلف منابع طبیعی ،پایه ومحیط زیست وسیستم آبخیز میباشد. امروزه در کشورهای در حال توسعه، از جمله ایران به طور عمیقی بر مفاهیم و اصول اجزای مختلف منابع طبیعی ،پایه ومحیط زیستو آبخیزداری با نگرش پایداری اقتصادی- اجتماعی تاکید می شود. کارشناسان برآنند تا با بررسی چالش های مهم اجزای مختلف منابع طبیعی ،پایه ومحیطزیست و آبخیزداری یک برنامه ملی و کلان در مدیریت اجزای مختلف منابع طبیعی ،پایه ومحیط زیست و آبخیزها ارائه نمایند. اجزای مختلف منابع طبیعی ،پایهومحیط زیست و آبخیزداری به عنوان نوعی مدیریت علمی، ضمن توجه به مسایل اقتصادی اجتماعی، حفظ منابع آب و خاک در حوزه های اجزای مختلفمنابع طبیعی ،پایه ومحیط زیست و آبخیزداری، از علوم و تجربیات مختلف بهره گیری می کند، بدون آن که نقش مردم از نظر دور بماند. در این جا برنامههای اجزای مختلف منابع طبیعی ،پایه ومحیط زیست و حفاظت خاک و آبخیزداری همسو با توسعه پایدار و با اعمال مدیریت مسئولانه بر منابع، علاوه برنیازهای امروز به منافع آینده نیز توجه دارد که در این راستا استفاده از دانش واطلاعات فراهم آمده از طریق پژوهش های علمی و تلفیق آنها با علوم طبیعی،آموزش، فرهنگ، ارتباطات و علوم اجتماعی ازاهمیت و حساسیت ویژه ای برخوردار است پراکندگی و چندگونگی نهادها و دستگاههای برنامه ریز و تصمیمگیرنده و نبود گونه ای ساز و کار اجتماعی فعال بر ای انتقال داده های مدیریتی به پیکره جامعه بهره بردار و برعکس، دشواری بزرگی است که واپسرویاجزای مختلف منابع طبیعی ،پایه ومحیط زیست ،حوزه های آبخیز و مهاجرت پردامنه باشندگان روستایی به ویژه نسل های جوان تر، از پیامدهای ناگوار آنبوده است . از این رو یافتن ساز و کاری که به طور همزمان رویکرد بازسازی نهاد قدرت و رویکرد سازماندهی جوامع بهره بردار از آبخیزها را برپایه ویژگیهای امروزی در پی داشته باشد، ضروری می باشد. روش تحقیق بکار رفته در این مطالعه روش توصیفی و تحلیلی مبتنی بر اسناد و مدارک کتابخانه ای می باشد فرسایش خاک یک پدیده کاملا طبیعی و غیر قابل اجتناب است که در هر خاکی روی می دهد و نمی توان آنرا کاملا از بین برد انسان با فعالیتهای خود می تواند این فرآیند را تشدید نموده یا کاهش دهد. پارامترهای مختلفی از خاک، توپوگرافی، اقلیم و پوشش نباتی بر این فرآیند اجتناب ناپذیر تاثیر گذار هستند . یکی از پارامترهای مهم و قابل مطالعه در این بحث، بافت خاک و درصد اجزاء اصلی تشکیل دهنده توده خاک می باشد شناخت جوامع گیاهی و موثرترین فاکتور اکولوژیک حاکم بر آنها یکی از مهمترین مسائل مدیریت مراتع می باشد که در دهه های اخیر مورد توجه واقع شده است نشان داد عامل ارتفاع و جهت موثرترین فاکتورهای اکولوژیک حاکم بر مناطق می باشد. دانشمندان علم زمین از حدود یک قرن پیش تاکنون تحقیقات وسیعی را برای ارائه روشهای تجربی برآورد فرسایش و رسوب آغازکردند. نتایج این پژوهش ها در چند دهه اخیر در قالب مدلهایی به مجامع علمی ارائه شده است. در ایران از مدلهای تجربیفراوانی استفاده شده است که در بین آنها مدل ام پسیاک حدود 70 درصد از مطالعات ایران را شامل می شود شناخت جوامع گیاهی و موثرترین فاکتور اکولوژیک حاکم بر آنها یکی از مهمترین مسائل مدیریت مراتع می باشد که در دهه های اخیر مورد توجه واقع شده است نشان داد عامل ارتفاع و جهت موثرترین فاکتورهای اکولوژیک حاکم بر مناطق می باشد. دانشمندان علم زمین از حدود یک قرن پیش تاکنون تحقیقات وسیعی را برای ارائه روشهای تجربی برآورد فرسایش و رسوب آغازکردند. نتایج این پژوهشها در چند دهه اخیر در قالب مدلهایی به مجامع علمی ارائه شده است. در ایران از مدلهای تجربی فراوانی استفاده شده است که در بین آنها مدل ام پسیاک حدود 70 درصد از مطالعات ایران را شامل می شود در بخشهای مختلف فرهنگ ایرانی مضامین حفظ محیط زیست و طبیعت موج میزند. در فرهنگ دینی ما نیز توجه به محیط زیست به حد چشمگیری وجود دارد؛ تا جاییکه پیامبر اسلام (ص) در هنگام جنگ دستور میدهند که نباید چاهها را پر کنند، مزارع را آتش بزنند و آبها را آلوده کنند. این موارد نشان میدهد که ما صبغه غنی در زمینه حفظ محیط زیست داریم ( 22 ) با اشاره به اصل 50 قانون اساسی باید اظهار کرد: در قراردادهای اجتماعی از جمله اصل 50 قانون اساسی به حفظ محیط زیست توجه شده است و ایران جزو محدود کشورهایی است که در قانون اساسی حفظ محیط زیست لحاظ شده است و قوانین متعددی راجع به محیط زیست وجود دارد، اما با این وجود وضع محیط زیست کشور ما خوب نیست. بحران هایی از قبیل سیل، طوفان، خشکسالی، آلودگی های آب، خاک و هوا، بیابان زایی و افزایش ریزگردها، کاهش شدید تنوع زیستی، افزایشی دما و گرمایش جهانی، شیوع انواع بیماری های شناخته شده و ناشناخته به همراه بسیاری از معضلات ریز و درشت دیگر، که امروزه زندگی ما و دیگر انسان ها را در جای جای دنیا تحت تاثیر قرار داده است. این بحران ها به خودی خود به وجود نیامده و عامل عمده آنها به فعالیت های انسان باز می گردد. ایجاد بحران های مذکور را می توان به فعالیت های نابخردانه انسان از جمله تخریب زیستگاه ها، مصرف بی رویه منابع آب و خاک، آلودگی های محیط زیست، تخریب جنگل ها، برداشت جنون آمیز معادن، انتشار گازهای سمی و گازهای گلخانه ای، افزایش زباله های صنعتی و خطرناک، استفاده بی رویه از سموم و کودهای شیمیایی و دیگر فعالیت ها دسته بندی نمود. که در صورت ادامه روند تخریب آنها شاهد بحران های عظیم بر روی کره زمین خواهیم بود جهان امروز با یک بحران زیست محیطی مواجه است، کاهش زیاده از حد منابع طبیعی، نارسایی توزیع متعادل منابع، همچنین توسعه صنعتی و رشد اقتصادی و افزایش جمعیت مهمترین عوامل به وجود آورنده این بحران هستند از آنجایی که سرزمین یک منبع محدود و آسیب پذیر بوده و استفاده از آن باید با مدیریت درست و منطقی سازماندهی شود،.

ساماندهی منابع طبیعی، مدیریت آبخیزها، حفاطت منابع آب و خاک، شالوده توسعه پایدار، تهدیدات زیست محیطی ، توسعه شهری،توسعه پایدار، حفاظت محیط زیست ، توسعه پایدارکشاورزی